THOMAS, Syr ROBERT JOHN (1873 - 1951), gwleidydd a pherchennog llongau

Ganwyd 23 Ebrill 1873 yn fab i William a Catherine Thomas, Bootle. Addysgwyd ef yng Ngholeg Bootle, Athrofa Lerpwl, a Choleg Tettenhall. Dechreuodd weithio yn y busnes teuluol fel brocer yswiriant llongau a daeth yn yswiriwr llongau yng nghwmni Lloyds. Gwasanaethodd fel aelod seneddol (un o Ryddfrydwyr y Glymblaid) dros etholaeth Wrecsam rhwng 1918 ac 1922, safodd yn aflwyddiannus yn sir Fôn yn 1922 ac etholwyd ef yno mewn isetholiad yn Ebrill 1923 ar farwolaeth Syr Owen Thomas. Parhaodd i gynrychioli sir Fôn yn y senedd hyd Mai 1929 pan ymddiswyddodd er mwyn medru rhoddi mwy o'i amser i'w ddiddordebau masnachol. Ei olynydd yn yr etholaeth oedd y Fonesig Megan Lloyd George (gweler Lloyd George, Teulu). Aeth yn fethdalwr yn 1930, ac ni chafodd ei ryddhau tan 1935. Yr oedd yn aelod o gyngor sir Môn a gwasanaethodd fel uchel siryf dros y sir yn 1912. Ef oedd sylfaenydd y gronfa er cof am yr arwyr Cymreig; rhoddodd £20,000 iddi a gweithredodd fel ysgrifennydd mygedol am flynyddoedd. Ef hefyd a sefydlodd yng Nghaergybi y Lady Thomas Convalescent Home for Discharged and Disabled Soldiers and Sailors, a phrynodd yr offer ar ei gyfer. Yr oedd yn Gymro Cymraeg, yn aelod o gyngor Coleg Prifysgol Gogledd Cymru, Bangor, ac yn drysorydd mygedol cymdeithas eisteddfodau Môn am 15 mlynedd. Urddwyd ef yn farchog yn 1918.

Priododd yn 1905 Marie Rose, merch Arthur Burrows, a bu hi farw yn 1948. Bu iddynt ddau fab ac un ferch. Ei etifedd oedd Syr William Eustace Rhyddland Thomas, (1909 - 1957). Bu farw 27 Medi 1951 yn ei gartref, Garreg-lwyd, Caergybi, Môn.

Awdur

• Dr John Graham Jones

Ffynonellau

• Who was who?
• Who's who in Wales (1921)
• The Times, 28 Medi 1951
• Dod's Parliamentary Companion
• Mynegai Bywgraffyddol W. W. Price

Darllen Pellach

• Archifau LlGC: At Etholwyr Dwyrain Dinbych
• Erthygl Wicipedia: Syr Robert Thomas

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q7528853

Dyddiad cyhoeddi: 1997

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/