WILLIAMS, DAVID MATTHEW ('Ieuan Griffiths '; 1900 - 1970), gwyddonydd, dramodydd ac arolygwr ysgolion

Ganwyd 3 Mai 1900 yng Nghellan, Ceredigion, yn fab i John ac Ann (ganwyd Griffiths) Williams, a brawd iau i Griffith John Williams. Aeth o ysgol gynradd Cellan yn 1911 i ysgol uwchradd Tregaron. Yn arholiad y Dystysgrif Uwch yn 1918 cafodd y marciau uchaf o bawb yng Nghymru mewn cemeg gan ennill i'r ysgol gydnabyddiaeth arbennig. O Dregaron aeth i Goleg Prifysgol Cymru a graddio'n B.Sc. gydag anrhydedd dosbarth cyntaf mewn cemeg yn 1921. Wedi tair blynedd o ymchwil yn Aberystwyth ef yn 1924 oedd y myfyriwr cyntaf ym Mhrifysgol Cymru i ennill Ph.D. Hyd hynny, aelodau staff a gawsai'r radd honno. Bu'n athro cemeg yn ysgol ramadeg Glyn Ebwy, 1924-26 cyn dychwelyd yn ddarlithydd yn adran gemeg C.P.C., Aberystwyth. Yn 1932 penodwyd ef yn arolygwr o dan y Weinyddiaeth Addysg a bu'n gwasanaethu yn arolygwr ysgolion ym Mynwy, Caerfyrddin ac Abertawe, gyda chyfrifoldeb wedyn dros addysg dechnegol a hyfforddi athrawon dros Gymru gyfan. Trwy ei weledigaeth ef y symbylwyd sefydlu yr ysgol Gymraeg gyntaf o dan awdurdod lleol yn Llanelli yn 1947. Meithrinwyd ynddo gariad at lenyddiaeth gan S. M. Powell, yr athro Saesneg yn Nhregaron, a phan oedd yn y coleg ysgrifennodd ddramâu Lluest y Bwci a Ciwrat yn y pair ar anogaeth R. Idwal M. Jones (Bywg., 477). Wedi hynny ysgrifennodd Dirgel ffyrdd, Awel dro ac eraill i Gwmni Wythnos Ddrama Abertawe, ac o leiaf un ddrama ar ddeg dan yr enw 'Ieuan Griffiths', gyda Tarfu'r colomennod, a Dau dylwyth yn eu mysg. Ysgrifennodd a chyfansoddi'r miwsig i opereta a berfformiwyd yng Nghasnewydd yn 1934.

Priododd ag Annie Rebecca Morris yng nghapel Dre-wen, Castellnewydd Emlyn, 6 Ebrill 1939 a bu iddynt ferch. Bu farw yn ei gartref, 42 Palace Avenue, Llanelli, 29 Tachwedd 1970.

Awduron

• Evan David Jones, (1903 - 1987)
• Dr Mary Auronwy James

Ffynonellau

• Llanelly Star, 5 Rhagfyr 1970
• Y Gwrandawr, Rhagfyr 1970, t. vii
• Mynegai Bywgraffyddol W. W. Price

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q28360824

Dyddiad cyhoeddi: 1997

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/