JONES, EDWARD (1834-1900), meddyg ac arweinydd llywodraeth leol

Ganed yn Nolgellau 21 Ionawr 1834 a chafodd ei addysg yn Ysgol Ramadeg Dolgellau a Phrifysgol Glasgow. Ymsefydlodd fel meddyg yn Nolgellau yn 1860 a gwasanaethu cylch eang o Gorris i Drawsfynydd: Ddydd Calan 1883 yr oedd ef a'i fab ymhlith y rhai a alwyd i gynorthwyo pan gafwyd damwain drên angheuol ar y Friog.

Cymerodd ran flaenllaw ym mywyd cyhoeddus Dolgellau a dod yn arweinydd y Rhyddfrydwyr yn y dref a'r ardal. Ef oedd Llywydd cyntaf Cymdeithas Ryddfrydol Sir Feirionnydd a rhoddodd gymorth i Aelodau Seneddol Rhyddfrydol y sir, gan ddatblygu cyfeillgarwch agos â T. E. Ellis. Pan ffurfiwyd Cyngor Sir Meirionnydd yn 1889 penodwyd ef yn Gadeirydd; gwasanaethodd fel Ynad Heddwch, a bu'n gadeirydd cwmnïau dwr a nwy Dolgellau. Ymdrechodd i sicrhau'r llyfrgell rydd a agorwyd yn 1893. Bu hefyd yn feddyg i gymdeithasau cyfeillgar y dref.

Gweithiodd yn ddygn dros ddatblygiad addysg yn y cylch. Chwaraeodd ran flaenllaw yn yr ymdrech i sefydlu Ysgol Dr Williams i ferched, a bu'n gadeirydd llywodraethwyr yr ysgol honno. Ar yr un pryd bu'n frwd o blaid datblygu Ysgol Ganolraddol y Bechgyn yn Nolgellau. Cefnogodd hefyd ddatblygiad achos Saesneg y Methodistiaid Calfinaidd a sylfaenwyd yn y dref yn 1878.

Bu farw 5 Chwefror 1900, gan adael gweddw a saith o blant - chwe mab ac un ferch. Bu dau o'i feibion, Hugh a John, hefyd yn feddygon yn Nolgellau.

Awdur

• Rhidian Griffiths

Ffynonellau

• Y Dydd, 9 Chwefror 1900
• C. C. Green, The Coast Lines of the Cambrian Railway: Dovey Junction to Barmouth Junction and the Dolgelley Branch (1996), t. 188-9
• W. Gareth Evans, '“An oasis in the wilderness”: the establishment of Dr Williams' School, Dolgellau', Cylchgrawn Cymdeithas Hanes a Chofnodion Sir Feirionydd, XII (2), 1995, 155-76
• Gwybodaeth gan ei deulu

Darllen Pellach

• Archifau LlGC: The Liberal Cause in Merionethshire

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20821119

Dyddiad cyhoeddi: 2012-05-02

Hawlfraint Erthygl: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/