DAVIES, MORRIS (1796 - 1876), llenor, awdurdod ar emynyddiaeth, a cherddor

Ganwyd Hydref 1796 (bedyddiwyd 19 Hydref) ym Mhennant-igi (' Pennant Igillt,' yn ôl cofnod yn 1761) Uchaf, Mallwyd, yn fab i dyddynnwr â'i dras o Ffestiniog. Cafodd ei addysg gyntaf mewn ysgolion ysbeidiol yn Ninas Mawddwy a Mallwyd, ac yn yr ysgol Sul. Ni hoffai waith y fferm, ac yn 1819 (gan fwriadu mynd yn ysgolfeistr) aeth i ysgol William Owen ('Gwilym Glan Hafren'), yn y Trallwng, am chwe mis. Wedyn, bu'n ysgolfeistr : ym Mhont Robert, Llanfyllin, Syston (Leicester), Llanfair Caereinion, a Llanfyllin drachefn, hyd 1836. Offeiriad Syston oedd Edward Morgan (1783 - 1869), a oedd ar y pryd yn gweithio ar ei lyfr ar Thomas Charles; Morris Davies a gopïodd y 150 o lythyrau Charles a ddefnyddiodd Morgan. Yn 1836, aeth yn glerc i swyddfa gyfreithiol yn Llanfyllin yr oedd David Williams (1799 - 1869) ynglŷn â hi, a dilynodd y swyddfa yn ei symudiadau i Borthmadog a Phwllheli. O 1844 hyd 1849 cadwai ysgol ym Mhorthmadog; ond yn 1849 symudodd i Fangor i fod yn glerc; bu farw yno 10 Medi 1876. O gofio addysg garpiog Morris Davies, a'i symudiadau mynych yn ystod 50 mlynedd, ni ellir llai na rhyfeddu at swm a rhagoriaeth ei waith llenyddol a cherddorol. Cyfieithai lyfrynnau crefyddol; sgrifennai'n ddiwyd i'r Wasg, yn enwedig i'r Traethodydd (y mae cryn 40 o ysgrifau ganddo yn hwnnw); cyfrannodd nifer mawr o erthyglau i'r Gwyddoniadur a geiriaduron cyffelyb; cyhoeddodd Gofiant Ann Griffiths, 1865, a Chofiant a Gweithiau Daniel Rowland, Llangeitho, 1876. Cyfansoddodd nifer mawr o emynau; ymddiddorai'n neilltuol mewn emynyddiaeth fel pwnc - ysgrifau arno yw llawer o'i waith yn Y Traethodydd; a golygodd bedwar casgliad o emynau. Yr oedd hefyd yn gerddor da, ac yn 1860 cyhoeddodd gasgliad o donau, Jeduthun, 10 ohonynt ganddo ef ei hunan - ar hwn, gweler R. D. Griffith, Hanes Canu Cynulleidfaol Cymru, 1948, 170-1.

Awdur

• Yr Athro Emeritus Robert Thomas Jenkins, (1881 - 1969)

Ffynonellau

• Daniel Rowlands, Y Traethodydd, 1877, 217-44, 359-75 (yn helaeth iawn, ac yn cynnwys atgofion Morris Davies ei hunan)
• Y Geninen (Gŵyl Ddewi), 1891, 30-7
• J. Thickens, Emynau a'u Hawduriaid (1945), 1945

Gweithiau

• Daniel Rowlands, Morris Davies (gol.), Deuddeg pregeth ar bynciau ymarferol... hefyd cofiant yr awdwr, ynghydag attodiad, yn cynnwys gweddillion amrywiol o'i waith, a marwnadau coffadwriaethol iddo (Dolgellau 1876)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 86384667
• Wikidata: Q20733965

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/