GRIFFITH, ROBERT DAVID (1877 - 1958), cerddor a hanesydd canu cynulleidfaol Cymru

Ganwyd 19 Mai 1877 yng Nghwm-y-glo, Sir Gaernarfon, o gyff cerddorol, yn fab i Richard Griffith, chwarelwr llechi, a Jane (ganwyd Williams) ei wraig. Yr oedd ei fam yn gyfnither i David Roberts ('Alawydd') ac i John Williams ('Gorfyniawc o Arfon'). Ar ôl symud i fyw i Fynydd Llandygái yn 1885, dychwelodd y teulu i Fethesda yn 1890, lle y bu yntau'n gweithio yn chwarel y Penrhyn. Yn ddiweddarach bu am gyfnod yn glerc mewn swyddfa, ac yna, hyd nes iddo ymddeol, yn drafaeliwr masnach. Symudodd i fyw i Hen Golwyn yn 1928, lle y cartrefodd am weddill ei oes.

Ni chafodd ddiwrnod o addysg uwchradd, ond trwy ei ddiwyllio'i hun datblygodd yn gerddor medrus ac yn ymchwilydd diwyd a llwyddiannus. Yn 1909 ffurfiodd gôr o 80 o leisiau ym Methesda i berfformio rhai o'r prif oratorïau gyda chyfeiliant cerddorfa, ac yn 1921 ffurfiwyd Cymdeithas Gorawl Bethesda o dan ei arweiniad. Ar ôl symud i Hen Golwyn ef a arweiniai Gymdeithas Gorawl Colwyn a'r Cylch (1929-36). Ymddiddorai hefyd mewn cerddoriaeth gerddorfaol; bu'n aelod selog o gerddorfa Roland Rogers, ac yn weithgar gyda Cherddorfa Gwynedd a Cherddorfa Ieuenctid Morfa Rhianedd.

Am gyfnod maith bu galw am ei wasanaeth fel beirniad, arweinydd cymanfa a darlithydd ar destunau cerddorol. Cyfrannai hefyd yn gyson i'r Traethodydd, Y Goleuad a'r Drysorfa, ac ef yw awdur y mwyafrif o'r ysgrifau yn ymwneud â cherddorion Cymru a geir yn Y Bywgraffiadur Dewiswyd ef yn olygydd cerddorol Trysorfa'r Plant ar ôl marw J.T. Rees, ac yn 1951 yn gadeirydd Cymdeithas Alawon Gwerin Cymru. Ef a fu'n bennaf gyfrifol am gael 'Detholiad' blynyddol o donau ar gyfer cymanfaoedd canu y Methodistiaid Calfinaidd, a gwasanaethodd fel ysgrifennydd pwyllgor mawl y Cyfundeb o'i ddechreuad hyd at 1958. Ni chyfansoddodd ryw lawer, ar wahán i'r unawd ' Y Sipsi ', ac ychydig o ddarnau cysegredig ar gyfer plant.

Dechreuodd chwilio ac ysgrifennu hanes canu cynulleidfaol y genedl tuag 1920, a chyfrannu ysgrifau dan y teitl ' Hanes dechrau canu cynulleidfaol Cymru ' i'r Cerddor, gan gychwyn gyda rhifyn Gorffennaf 1931. Ar apêl John Lloyd Williams aeth ymlaen a gorffen yr ymchwil, a ffrwyth y llafur hwnnw a geir yn y gyfrol Hanes canu cynulleidfaol Cymru (1948) Yn 1952 cyflwynodd Prifysgol Cymru radd M.A. er anrhydedd iddo. Bu farw yn ei gartref yn Hen Golwyn, 21 Hydref 1958, a'i gladdu ym mynwent Bron-y-nant, Bae Colwyn. Diogelwyd rhai o'i lawysgrifau yn llyfrgell Coleg y Gogledd ym Mangor.

Awdur

• Huw Williams, (1922 - 2002)

Ffynonellau

• Y Cerddor, Awst 1920
• Trysorfa y Plant, Chwefror 1942
• J. Sutcliffe Smith, Impressions of music in Wales (Penmaenmawr 1948) (1948), 47-49
• Baner ac Amserau Cymru, 6 Tachwedd 1958

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20821211

Dyddiad cyhoeddi: 1997

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/