EVANS, WILLIAM EILIR ('Eilir '; 1852 - 1910), clerigwr a bardd

Ganwyd 26 Ebrill 1852 yn y Garreg Lwyd, Cenarth, Sir Gaerfyrddin. Annibynnwr ydoedd, ac aeth fel myfyriwr i Goleg Presbyteraidd Caerfyrddin. Troes at Eglwys Loegr yng Nghymru, a mynd yn 1878 i Goleg Dewi Sant, Llanbedr-Pont-Steffan. Daliodd rai bywiolaethau, ond ni fu ryw lawer o lun arno fel offeiriad. Bu'n gurad yn Llanfaelog (Môn), Devizes, ac Aberdâr. Bu hefyd yn ysgolfeistr, am ychydig yn athro ac yn gaplan yn ysgol ramadeg Stratford-on-Avon. Yn 1889, golygai'r Carmarthen Journal; aeth yn 1891 i Abertawe, ac yn 1894 i Gaerdydd, lle y bu am 13 mlynedd ar staff y Western Mail, ac ar brydiau'n gwasanaethu yn Eglwys Dewi Sant. O 1907 ymlaen bu'n gurad yn Llancarfan.

Yr oedd yng Nghastellnewydd Emlyn yn y cyfnod hwnnw gylch o feirdd fel ' Emlynydd,' ' Myfyr Emlyn,', ' Rhys Dyfed,' ac eraill, a chychwynnodd W. Eilir Evans tan eu dylanwad farddoni yn ifanc a chystadlu yn eisteddfodau'r ardal. Enillodd y gadair yn eisteddfod Deheudir Cymru yn Aberteifi, 1878, ar awdl ar ' Gwareiddiad,' ac argraffwyd hi yn 1884. Cyfieithodd Essay on Criticism (Pope) yn Gymraeg yn Yr Haul, ac ' Elegy in a Country Churchyard ' (Gray). Cyhoeddodd gerddi ac erthyglau yn Y Byd Cymreig (papur a argraffwyd yng Nghastellnewydd Emlyn), Y Geninen, Y Traethodydd, Yr Haul, Y Dywysogaeth, Celt Llundain, Papur Pawb, The Aberystwyth Observer, a phapurau eraill. Yn 1910 cyhoeddodd gasgliad o'i erthyglau a'i gerddi, Rhyddiaith a Chân. Bu farw 7 Rhagfyr 1910.

Awdur

• David Gwenallt Jones, (1899 - 1968)

Ffynonellau

• Western Mail, 8 Rhagfyr 1910
• 'Atgofion' yn Rhyddiaith a Chân (1909)
• gwybodaeth gan Mr. Picton Davies, Caerdydd

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20734601

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/