JAMES, WILLIAM (1848 - 1907), gweinidog Undodaidd, ysgolfeistr, a dyn cyhoeddus

Ganwyd yng Nghamnantfach, Pontshan, Llandysul, 13 Ebrill 1848, a gwyddai felly am etholiad '68 a'r troi allan. Cafodd ei addysg yn ysgol Pontshan dan Thomas Thomas, ac aeth i Goleg Caerfyrddin yn 15 oed - Caerfyrddin (1863-6); Manchester New College, Llundain (1866-9); Edinburgh (1869-70); graddiodd yn B.A. Llundain yn 1871.

Bu'n athro cynorthwyol i T. Thomas (1870-1) ac i G. Heaviside, Coventry, 1872. Cafodd alwad i ofalu am Hen-Dy-Cwrdd Aberdâr yn 1873 yn ystod afiechyd Rees Jenkin Jones. Ymhen chwe mlynedd derbyniodd alwad i fugeilio eglwysi Llwynrhydowen, Bwlchyfadfa, a Llandysul. Ni bu yma ond am wyth mlynedd oherwydd afiechyd. Gadawodd y pulpud gan droi i fyd masnach, ond ni pheidiodd â phregethu. Digon yw sôn amdano fel ysgolfeistr (1873-83); fel arholwr yng Ngholeg Caerfyrddin (1882-7); fel ustus heddwch a dyn cyhoeddus, er mwyn dangos lawned ei fywyd ymhob cyfeiriad. Daeth â dylanwad meddwl mawr Martineau, yng nghamre ' Gwilym Marles,' i'w enwad a'i ardal. Yr oedd ganddo feddwl diwylliedig a chalon fawr.

Bu'n ysgrifennydd a llywydd y Gymdeithas Undodaidd a chyhoeddodd ei araith o'r gadair, Crefydd Cymru a'r dyfodol, 1895, a golygodd Gwersi ar fywyd Iesu Grist, 1897-9; 1900-1. Ysgrifennodd lawer i'r Ymofynydd, a chofir am erthyglau ' Nyth y Fran '; bu'n gyd-olygydd, 1903-7.

Bu farw 26 Hydref 1907 a chladdwyd ef ym mynwent Pantydefaid.

Awdur

• Y Parchedig Thomas Oswald Williams, (1888 - 1965)

Ffynonellau

• E. Pan Jones, Oriel Coleg Presbyteraidd, Caerfyrddin: yn cynwys hanes yr holl fyfyrwyr fu yn y coleg o 1796 hyd 1899 (Merthyr Tydfil 1909), 109-10
• The Unitarian Students at the Presbyterian College, Carmarthen … 1796–1901 (1901), 83
• Yr Ymofynnydd, 1907, Rhagfyr 1938, 193-4
• Welsh Political and Educational Leaders in the Victorian Era (1908), 677

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20734647

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/