LEWIS, ERASMUS (1670 - 1754), ysgrifennwr 'news-letters' a swyddog o dan Lywodraeth Prydain

Ganwyd yn Abercothy, chwe milltir o dref Caerfyrddin. Aeth i Ysgol Westminster yn 1686, ac i Goleg y Drindod, Caergrawnt, 1690, gan raddio yn 1693. Ym mis Hydref 1698 yr oedd yn Berlin, gyda'i 'gâr,' George Stepney, ac yn ysgrifennu 'news-letters' at George Ellis, A.S., a cheisio rhyw swydd dan y Llywodraeth.

Ceir hanes ei yrfa yn y D.N.B., ac felly nid oes eisiau yma ond cyfeirio mewn byr eiriau ato. Bu'n trafaelio ac yn byw yn Ewrop; yr oedd ganddo o bryd i bryd swydd o dan y Llywodraeth, e.e. yn Paris (1700 neu 1701). Ym mis Mehefin 1702 yr oedd yng Nghaerfyrddin, yn athro ysgol, efallai. Daeth yn ysgrifennydd i Robert Harley (iarll Oxford wedi hynny) yn 1704 ac yn 1708 yr oedd yn ysgrifennydd i Lywodraeth Prydain yn Brussels; bu wedyn yn is-ysgrifennydd gwladol yn Lloegr o dan iarll Dartmouth, etc. O 1710 ymlaen ceir cyfeiriadau mynych at Lewis gan y deon Swift yn ei Journal to Stella; yr oedd Lewis yn aelod o gylch llenyddol a gwleidyddol a gynhwysai Swift, Robert Harley, Alexander Pope, John Arbuthnot, a gŵr na enwir mohono yn y cysylltiad hwn yn y D.N.B., sef Thomas Mansel, barwn 1af Mansel, Margam. Ceir amryw lythyrau, 1700-13, oddi wrth Lewis at Mansel yng nghasgliad Margam a Penrice yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru - llythyrau sydd yn llawn o newyddion (a siaradach) gwleidyddol, milwrol, a chymdeithasol, ac yn taflu llawer o olau ar hanes Lloegr ac Ewrop; yn un ohonynt (16 Medi 1704) dywed Lewis ei fod yn gobeithio ceisio prynu ' the Estate late Sir Rice Rudds, in Caermarthenshire.' Ym mis Hydref 1712 cafodd swydd ('provost-marshall-general') yn y Barbadoes, eithr cyflogodd ddirprwy i'w llanw drosto; ym mis Tachwedd y flwyddyn honno dewiswyd ef yn aelod seneddol dros Lostwithiel, Cernyw. Priododd, 1 Hydref 1724 (yn S. Benet, Paul's Wharf, Llundain), Anne Bateman (gynt Jennings), gweddw Thomas Bateman, a bu'n byw yn Cork Street, Burlington Gardens, Llundain. Bu Lewis farw 10 Ionawr 1754 a chladdwyd ef yn abaty Westminster; claddesid ei wraig yno eisoes (25 Tachwedd 1736). Gadawodd eiddo mewn gwahanol blwyfi yng Nghymru.

Awdur

• Syr William Llewelyn Davies, (1887 - 1952)

Ffynonellau

• At y cyfeiriadau a roddir yn y Oxford Dictionary of National Biography ychwaneger
• ail gyfrol catalog Ll.G.C. o ddogfennau Margam a Penrice
• llythyr ynglŷn â churad Llanrhydian, Gŵyr, oddi wrth Lewis at Richard Smallbroke, esgob Tyddewi, yng nghasgliad Lucas (Hwlffordd) yn Ll.G.C.
• Archifau LlGC: NLW MS 3521C, yn cynnwys pedwar llythyr oddi wrth Lewis at y barnwr Henry Watkins, Westminster
• A chofier am lythyrau Lewis sydd yng nghasgliad y Duke of Portland y cyfeirir atynt yn y Oxford Dictionary of National Biography

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 315695182
• Wikidata: Q18593032

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/