LLOYD, HOWEL WILLIAM (1816 - 1893), hynafiaethydd

Ganwyd yn Rhagad ger Corwen 27 Awst 1816, mab Edward Lloyd, twrnai a chadeirydd enwog brawdlys chwarterol Meirion am oddeutu hanner canrif, ac ŵyr i'r barnwr Lloyd, prif farnwr cylchdaith Caerfyrddin. Cafodd ei addysg yn Rugby ac yng Ngholeg Balliol a Choleg Iesu, Rhydychen. Urddwyd ef, a bu am oddeutu dwy flynedd yn gurad Llangorwen, ger Aberystwyth. Yn 1842 cafodd guradiaeth barhaol Pentrefoelas, ond ymddiswyddodd yn 1844. Ar 6 Ebrill 1846, yn Oscott, ger Birmingham, derbyniwyd ef i Eglwys Rufain. Bwriadai fynd yn offeiriad Pabyddol, ond ni chaniatâi ei iechyd. Ymwadai gymaint oherwydd ei ddaliadau crefyddol nes yr edrychai'r Pabyddion arno bron fel un o ferthyron y ffydd. Gweithiodd yn galed i gael gwell cyfleusterau addysg i Babyddion. Yn ystod Rhyfel y Crimea bu'n uwchrif yn y swyddfa ryfel. Ysgrifennodd lawer am hanes a llên Cymru i gylchgronau'r cyfnod, ac yr oedd yn aelod o amryw gymdeithasau hynafiaethol. Cynorthwyodd ei gyfaill, J. Y. W. Lloyd, i gyfieithu barddoniaeth ar gyfer History of Powys Fadog, a chydag Edward Hamer ysgrifennodd History of the Parish of Llangurig.

Yn 1850 priododd Eliza Anne, merch George Wilson, Nutley a Brighton. Ganwyd iddynt ddau o blant - Mary, a fu farw'n ifanc, a mab, Edward H. Lloyd. Bu farw ei wraig 20 Mawrth 1887, a bu yntau farw yn ei gartref, 56 Abingdon Villas, Kensington, 20 Medi 1893, yn 77 oed.

Awdur

• Dr Enid Pierce Roberts

Ffynonellau

• T. R. Roberts, Eminent Welshmen: a short biographical dictionary of Welshmen... from the earliest times to the present (1908)
• Bye-Gones, relating to Wales and the Border Counties, 1893, 204-5

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20733180

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/