MORRIS, EDWARD (1607 - 1689), Perthi Llwydion, Cerrig-y-drudion, sir Ddinbych, bardd a phorthmon

Mab hynaf Morris ab Edward a Lowry ferch Edward; fe'i bedyddiwyd ar y 1 Hydref 1607. Yr oedd yn briod ac yr oedd ganddo lawer o blant. Mab iddo oedd David Morris, offeiriad ac ysgolfeistr Capel Garmon (1685-1709). Bu farw yn 1689 ar daith borthmona, a chladdwyd ef yn rhywle yn Essex. Ysgrifennwyd marwnadau iddo gan bump o'i gyfoedion.

Yr oedd yn un o feirdd gorau ail hanner y 17eg ganrif. Cyfeiria ato'i hun fel bardd Thomas Mostyn, Gloddaeth, a byddai'n sicr o groeso gan y Mostyniaid a chan Wyniaid Bodysgallen adeg y gwyliau. Yr oedd yn feistr ar gynghanedd ac yn ddyfalwr galluog. Yr oedd yn gynefin â hanfod yr hen gymdeithas farddol, ac ysgrifennodd gywyddau yn null y cywyddwyr. Dysgodd y pedwar-mesur-ar-hugain ac ysgrifennodd awdlau arnynt; lluniodd englynion ar wahanol destunau, a chanodd gerddi ar y mesurau rhydd. Yn ei gerddi ceir cryn amrywiaeth mewn testun a mesur. Cerddi carolaidd ydyw llawer ohonynt. Y mae rhai o'i gerddi (ei garolau serch yn arbennig) yn syml, yn gynnil, ac yn dyner, rhai'n bregethwrol ac yn dysgu'r bobl sut i fyw ac yn rhoddi cynghorion, eraill yn adrodd ystori ac yn llawn ffraethineb a hiwmor. Ei hoff fesur oedd y 'tri thrawiad,' ond ni chyfyngodd ei hun i'r mesur hwnnw.

Ar gais (ac ar draul) Margaret Fychan o Lwydiarth cyfieithodd y Rhybuddiwr Christnogawl. Cyhoeddwyd y llyfr hwn bum gwaith: 1689, 1699, 1706, 1789, 1805. Cyfieithiad o lyfr John Rawlet, The Christian Monitor (y 12fed arg.), ydyw.

Yn Reports on MSS. in the Welsh Language awgrymir i Edward Morris ysgrifennu Peniarth MS 200 , Cardiff MS 2.137 , Cardiff MS 1.5 , tudalen o NLW MS 434B , a dau gywydd o Cardiff MS 5.30 . Y mae'n anodd bod yn bendant ynglyn â'r rhain gan na feddwn ddim y gwyddom i sicrwydd mai ysgrifen Edward Morris ydyw, ond o sylwi ar wahanol gyfeiriadau yn Peniarth MS 200 cymhellir ni i'w derbyn fel ei eiddo, tra gorfyddir arnom amau ei gysylltiad â Cardiff MS 1.5 Ceir marwnad iddo ar t. 364 o hwnnw.

Awdur

• Gwenllian Jones

Ffynonellau

• T. Parry, Hanes Llenyddiaeth Gymraeg hyd 1900 (1944)
• Cymru (O.M.E.), xxxvii
• Hugh Hughes, Edward Morris, y bardd o Berthi Llwydion, plwyf Cerrig-y-drudion, Sir Ddinbych ei achau yn nghyda'r rhan fwyaf o'i weithiau barddonol (Lerpwl 1902)
• O. M. Edwards, Gwaith Edward Morus o'r Perthi Llwydion (Llanuwchllyn 1904)
• O. Jones, Ceinion Llenyddiaeth Gymreig (1876)
• Ffoulke Owens, Cerdd-lyfr yr hwn sydd yn cynnwys amryw garolau, a dyrifau o waith amryw awdwyr (Rhydychen 1686)
• Thomas Jones, Carolau a Dyriau Duwiol. Neu goreuon gwaith y prydyddion goreu yng Nghymru (Amwythig 1696)
• David Jones, Blodeu-Gerdd Cymry (Mwythig 1759)
• Cofrestri plwyf Cerrig-y-drudion, archwiliwyd gan Mr. Evan Roberts, Llandderfel

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q18730222

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/