NON(N) (NONNA, NONNITA), santes; fl. yn ddiweddar yn y 5ed ganrif

Merch Cynyr o Gaer Gawch ym Mynyw. Ceir y traddodiad amdani bron i gyd ym ' Muchedd Dewi Sant ' a gyfansoddwyd gan Rygyfarch. Dywedir i Non gael ei threisio gan Sant (Sanctus), brenin Ceredigion, er ei bod hi yn lleian, ac iddi mewn canlyniad esgor ar Ddewi Sant. Pan bregethai Gildas Sant un tro yn un o eglwysi'r ardal, collodd ei leferydd am fod Non yno yn feichiog o Ddewi. Adroddir hanes cyffelyb hefyd am Ailbe Sant ym ' Muchedd Ailbe Sant ' (Plummer, Vitae Sanct. Hib.). Digwyddodd rhyfeddodau pellach, yn ôl y stori, adeg geni Dewi. Dywed Rhygyfarch i Non, wedi geni Dewi, fyw bywyd hollol ddiwair; ar y llaw arall, myn traddodiad Gwyddelig mai hi hefyd oedd mam Mor, fam Eltin Sant, a Magna, hithau yn fam i Setna Sant. Dywedir i Non wedi hyn ymfudo i Gernyw, lle y cysegrwyd nifer o eglwysi i'w henw. Gwell gan Doble (S. Nonna), er hynny, gredu mai gŵr o fynach a fu'n gydymaith i Ddewi Sant oedd y Nonna Cernywaidd. Edwyn traddodiad Llydewig Non wrth yr enw Melaria. Ceir yr eglwysi sydd yn arddel enw Non yng Nghymru bob un yn agos i eglwysi'n dwyn enw Dewi, sef Llannerchaeron a Llannon yng Ngheredigion a Llannon yn Sir Gaerfyrddin. Yr oedd hefyd gapelau yn dwyn ei henw ym mhlwyf Cregrina (Llanbadarn-y-garreg) yn sir Faesyfed, ac yn Ilston yn Sir Forgannwg. Dethlid gŵyl y santes Non yng Nghymru ar 2 Mawrth.

Awdur

• Hywel David Emanuel, (1921 - 1970)

Ffynonellau

• Baring-Gould a John Fisher, The Lives of the British Saints: the saints of Wales and Cornwall and such Irish saints as have dedications in Britain, ii, 288-92; iv, 22-5
• Wade-Evans, Vitae Sanctorum Britanniae et Genealogiae (Caerdydd 1944), 151-3
• Plummer, Vitae Sanctorum Hiberniae partim hactenvs ineditae (Oxford 1910), i, 53
• G. H. Doble, Saint Nonna

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Non

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q2487289

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/