OWEN, RICHARD (1839 - 1887), ' y diwygiwr,' gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd

Ganwyd yn 1839, mab John a Mary Owen, Ystum Werddon, Llangristiolus, Môn. Oherwydd marw ei dad pan oedd Richard yn 11 oed a cholli'r brawd hynaf ymhen tua blwyddyn, bylchog fu cwrs ysgol y bachgen. Pan amlygodd awydd i fyned i'r weinidogaeth teimlai'r arweinwyr fod cryn lawer o waith paratoi arno. Fel y tyfai i fyny gofynnai eglwys fach Cana ar gwr yr ardal am ei gymorth, a daeth yntau i deimlo atyniad yr eglwys fach a chartrefol honno. Yng ngrym dylanwad diwygiad Dafydd Morgan, fel y gelwid ef, fe'i cyflwynodd ei hun yn ffurfiol fel ymgeisydd am y weinidogaeth. Gwelwyd yn dda roddi iddo faes o saith eglwys i bregethu ynddynt, a chafodd £10 gan y dosbarth at gael cwrs o addysg yn Ysgol Frutanaidd Llangefni. Yn 1863 aeth i Goleg y Bala, ond anodd iawn, onid annichon, oedd i un a oedd eisoes ar gerdded cyson fel efengylydd wneuthur fawr ohoni fel efrydydd. Pan drefnodd pobl dda Ffestiniog i'r prifathro a'r disgybl disyml gyd-bregethu yn yr un oedfa fe ddiflannodd o feddwl y Dr. Lewis Edwards bob barn condemniad ar Richard Owen. Yn 1867 priododd Ellen, chwaer i'r Parch. Robert Evans, y cenhadwr. Am bedair blynedd buont yn byw yn Rhos-cefn-hir ger Pentraeth - y wraig yn masnachu, ac yntau yn efengylu. Rhoddes wedyn dymor yn Llundain, ac ar ei ddychweliad oddi yno yn 1873 fe'i hordeiniwyd. Pan ddaeth yn ôl ac ymsefydlu ym Mhen-y-sychnant, Penmaenmawr, grymusodd ei genhadaeth a cherddodd ei ddylanwad dros Gymru gyfan. Nid aeth i bulpud erioed ŵr mwy disyml a diymhongar na hwn. Nid oedd iddo na huodledd na bywiogrwydd ystum, ac eto pan ddeuai'r angerdd, a'r pregethwr yn edrych i wyneb y gynulleidfa, deuai allan feddyliau disglair a disgrifiadau a fyddai'n llorio pawb. Gwnaeth ei gartref am dymor byr yn Ninbych ac wedyn yn Aberystwyth, a bu farw yn Nhycroes, Pentraeth, Môn, 16 Chwefror 1887.

Awdur

• Y Parchedig Richard Thomas, (1872 - 1950)

Ffynonellau

• W. Pritchard, Cofiant a Phregethau y Parch. Richard Owen, y 'Diwygiwr' (Amlwch 1889), 1889
• T. R. Roberts, Eminent Welshmen: a short biographical dictionary of Welshmen... from the earliest times to the present (1908)
• Y Traethodydd, 1888, 296-310

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 128264146
• Wikidata: Q7328216

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/