PETER o LEE ('de Leia') (bu farw 1198), esgob Tyddewi

Ni wyddys ddim am ei dras na'i ddechreuad, eithr dywedir ei fod yn ewythr i Reginald Foliot, canon Tyddewi. Wedi 1170 yr oedd yn brior Much Wenlock, Sir Amwythig. Y mae llawer o'n gwybodaeth am Peter â gogwydd rhagfarn arno gan mai o ysgrifeniadau Gerallt Gymro y daw; trechwyd Gerallt gan Peter pan oeddid yn ethol esgob Tyddewi yn 1176. Dywed Gerallt i'r esgob gael ei wthio ar Gymru gan frenin gormesol Lloegr, gorfod iddo gadw draw o Dyddewi oherwydd cweryla ohono gyda'r Cymry a chyda chabidwl yr eglwys gadeiriol, ac iddo hefyd fethu ymladd dros hawl Tyddewi i fod yn bennaf esgobaeth yng Nghymru ac yn annibynnol ar Gaergaint. Dywedir hefyd i'r arglwydd Rhys, ychydig cyn iddo farw, gael ei esgymuno gan yr esgob ac na ellid mo'i gladdu yn Nhyddewi ond ar ôl i'w gorff marw gael 'gollyngdod.' Y mae lle i gredu, yn weddol gryf, i Peter ddechrau ailadeiladu, yn 1181-2, yr eglwys gadeiriol a ddistrywiasid. Y mae'n sicr ei fod yn absennol o Dyddewi am gyfnodau hir gan ei fod yn ddiwyd yng nghynghorau'r brenin a gyda busnes y brenin. Yn 1184 enwyd ef gan fynachod Caergaint, eithr heb lwyddiant, i fod yn archesgob. Yn 1188 cymerodd arno arwydd y groes eithr cafodd ollyngdod yn 1189. Bu farw 16 Gorffennaf 1198; dywedir fod ei gofadail yn eglwys gadeiriol Tyddewi yn yr eil y tu dehau i'r allor fawr.

Awdur

• Ivor John Sanders, (1911 - 1991)

Ffynonellau

• Giraldi Cambrensis Opera (1861–91)
• Browne Willis, A survey of the cathedral church of St. David's, and the edifices belonging to it, as they stood in the year 1715 (1717)
• J. C. Davies, Episcopal acts and cognate documents relating to Welsh dioceses 1066-1272 (1946-48), i, 1946

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q7177893

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/