PRICE, THOMAS (1820 - 1888), gweinidog gyda'r Bedyddwyr

Ganwyd 17 Ebrill, yn fab i John a Mary Price, Maesycwper, Ysgethrog, plwyf Llanhamlach, sir Frycheiniog. Dechreuodd weithio yn ieuanc iawn, ar y cyntaf ar fferm ac wedyn fel gwas bach teuluol i deulu Clifton, Tŷ Mawr, Llanfrynach; y merched Clifton a ddysgodd Saesneg iddo. Gydag arian a gynilodd o'i enillion fe'i prentisiodd ei hun i Thomas Watkins, Struet, Aberhonddu, paentiwr, gwydrwr, etc. Eglwyswyr oedd ei rieni, eithr ymunodd Thomas â'r Bedyddwyr yn Aberhonddu. Wedi iddo fwrw ei brentisiaeth cerddodd yr holl ffordd i Lundain lle y bu'n gweithio am bedair blynedd a pharhau ar yr un pryd i dderbyn addysg mewn Mechanics' Institute. Aeth i goleg y Bedyddwyr, Pontypŵl, yn 1842, a bu yno am dair blynedd a hanner o dan y pennaeth Thomas Thomas. Yn niwedd 1845 aeth i fugeilio'r Bedyddwyr a oedd yn cyfarfod yn Carmel, Monk Street ('Capel Penpound'), Aberdâr, cafodd ei ordeinio 1 Ionawr 1846, a bu yno, ei unig ofalaeth, hyd ei farwolaeth ar 29 Chwefror 1888. Trwy ei ynni a'i fedr fel trefnydd llwyddodd Price i beri cynnydd mawr yn nifer Bedyddwyr y cwm trwy agor ysgolion Sul ac yna adeiladu capeli. Symudodd ei eglwys i gapel newydd, sef Calfaria. Daeth yntau'n adnabyddus iawn fel pregethwr a darlithydd. Cafodd Ph.D. gan Brifysgol Leipzig; ac yn 1865 ef oedd llywydd cymanfa Bedyddwyr Cymru. Cyhoeddodd lyfrau ateb i Bapto a Baptiso (William Edwards), Jiwbili Eglwys Calfaria, Aberdar, 1862, a Trem, 1885-6. Bu'n fwy adnabyddus fyth fel golygydd Y Gwron, 1855-60, Y Gweithiwr, 1859-60), a Seren Cymru, 1860-76; bu hefyd yn golygu Y Medelwr Ieuanc a Y Gwyliedydd. Gwnaeth waith mawr gyda sefydlu cymdeithasau cyfeillgar - yn enwedig ' Yr Odyddion ' a'r ' Iforiaid.' Cymerth ran flaenllaw mewn gwleidyddiaeth ac addysg (e.e. bu'n croesi cleddyfau â John Griffith, ficer Aberdâr, adeg cyhoeddi adroddiadau 1846-7 ar gyflwr addysg yng Nghymru). Bu'n ddiwyd gyda mudiadau a sefydliadau lleol; ef oedd ysgrifennydd cyntaf yr 'Aberdare British School Committee' a agorodd yr Ysgol Frutanaidd gyntaf yn nyffryn Aberdâr, sef y 'Park School' ('Ysgol y Comin'). Priododd, 16 Mawrth 1847, Mrs. Ann Gilbert (a fu farw 1 Medi 1849), merch ieuengaf Thomas David, Abernant-y-groes, Cwmbach, a bu iddynt fab a merch.

Awdur

• Watkin William Price, (1873 - 1967)

Ffynonellau

• Benjamin Evans ('Telynfab'), Bywgraffiad y diweddar Barchedig T. Price, Aberdâr (Aberdâr 1891)
• Canmlwyddiant Eglwys Calfaria, Aberdâr, 1812-1912 (Aberdâr 1912)
• Ben Morus, Enwogion Aberdâr (1910)
• Y Geninen, 1888, 167, 173
• ibid., 1906
• T. R. Roberts, Eminent Welshmen: a short biographical dictionary of Welshmen... from the earliest times to the present (1908)
• Baptist Handbook, 1889
• Dyddiadur a Llawlyfr Undeb Bedyddwyr Cymru a Mynwy, 1889
• Y Gwron, 14 Awst a 4 Medi 1858, 14 Gorffennaf 1859
• Western Mail, 7 Mawrth 1888
• South Wales News, 2 Mehefin 1928
• Y Gweithiwr Cymreig, 8 Mawrth 1888
• Aberdare Leader, 3 Chwefror, 1940
• Archifau LlGC: NLW MS 7177D: Autograph letters

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Thomas Price (Calfaria, Aberdâr)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 152863637
• Wikidata: Q17014441

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/