ROBERTS, JOHN (1775 - 1829), clerigwr ac awdur

Ganwyd yn 1775 yn fab i John Roberts, Plas Harri, Llannefydd. Aeth i Goleg Iesu, Rhydychen, yn 1792, a graddiodd yn 1796. Bu wrthi yn Rhydychen ar ôl graddio, yn cywiro'r argraffiad Cymraeg o'r Beibl a'r Llyfr Gweddi a gyhoeddwyd gan y S.P.C.K. yn 1799. Yn 1798, penodwyd ef yn gurad Chiselhampton a Stadhampton gerllaw Rhydychen, ond awyddai'n fawr gael dychwelyd i Gymru, ac yn 1803 daeth yn gurad i ficer Tremeirchion ('Dymeirchion'); pan fu farw'r ficer (1807) cafodd John Roberts y fywoliaeth. Cofir ef yn bennaf, efallai, am ei wrthwynebiad pendant i olygiadau William Owen Pughe ar yr orgraff Gymraeg; gan i Thomas Charles o'r Bala gael ei lygad-dynnu gan Pughe a bwriadu defnyddio ei orgraff yn argraffiad Cymdeithas y Beiblau o'r Ysgrythur, bu gohebiaeth bur frwd rhwng Charles, Roberts, a gŵr mawr y gymdeithas; yn y diwedd, cariodd Roberts y dydd. Yn yr un modd bu'n dadlau yn erbyn ' Tegid ' pan oedd hwnnw am newid orgraff y Llyfr Gweddi; cyhoeddodd Roberts yn 1825 Reasons for rejecting the Welsh Orthography … attempted to be introduced, traethawd y ceisiodd ' Tegid ' ei ateb yn 1829. Nid oedd gan John Roberts, fodd bynnag, serch na hoffai Fethodistiaeth, unrhyw gweryl ag amcanion cyffredinol Thomas Charles; bu'n wir yn gefnogydd selog i Gymdeithas y Beiblau a hefyd i'r ysgolion Sul. Dengys llythyr o'i eiddo (gweler D. E. Jenkins, Thomas Charles, iii, 302-3) ei fod yn ddigon bodlon, gyda goddefiad ei esgob (Cleaver), i efelychu dulliau Methodistaidd, megis cynnal cyfarfodydd gweddi a seiadau profiad, ac iddo wasgu ar Cleaver y priodoldeb o agor y drws i urddau eglwysig i wŷr ieuainc cymwys, serch na byddai ganddynt addysg academaidd. Y mae'n amlwg, yn wir, ei fod yn weinidog egnïol dros ben. Cefnogai ' Gymdeithas Traethodau ' ei esgobaeth; golygodd, 1817, argraffiad newydd o Lyfr yr Homiliau; cyhoeddodd, 1831, gasgliad o emynau at wasanaeth yr Eglwys; a chychwynnodd, 1814-5, gyhoeddi Cylchgrawn Cymru dwy-ieithog, ond ni ddaeth ond pedwar rhifyn allan. Bu farw 25 Gorffennaf 1829, a chladdwyd yn Llannefydd.

Awdur

• Yr Athro Emeritus Robert Thomas Jenkins, (1881 - 1969)

Ffynonellau

• Foster, Alumni Oxonienses: the members of the University of Oxford
• Y Gwyliedydd, 1830, 263-7, 295-9 (y brif ffynhonnell)
• D. E. Jenkins, Life of Thomas Charles (Dinbych 1908) (mynegai)
• T. M. Jones, Llenyddiaeth fy Ngwlad: sef hanes y newyddiadur a'r cylchgrawn Cymreig yn Nghymru, America, ac Awstralia, yn nghyd a'u dylanwad ar fywyd cenedl y Cymry (Treffynnon 1893), 73

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q6255179

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/