WILLIAMS, RICHARD ('Gwydderig'; 1842 - 1917), glöwr a bardd

Ganwyd 16 Chwefror 1842, mewn bwthyn o'r enw Pen-y-graig, Brynaman, mab Daniel Richard Williams, glöwr, a'i wraig Mari, merch fferm. Magwyd ef yn Bryn Hafod, Brynaman. Collodd ei dad pan nad oedd ond ieuanc. Dilynodd yntau yng nghamre ei dad a mynd i weithio mewn glofa. Dechreuodd anfon englynion i'r Gwladgarwr pan oedd 'Caledfryn' (William Williams) yn olygydd y golofn farddol yn y papur hwnnw. Pan ddaeth dirwasgiad ym mywyd diwydiannol Brynaman a'r cylch, ymfudodd 'Gwydderig' i Pennsylvania, U.D.A., eithr dychwelodd maes o law i Frynaman. Daeth yn bur adnabyddus yng nghylchoedd barddonol Cymru fel englynwr, ac fel 'bardd yr englyn' y cofia llawer amdano. Dywedir iddo ef a 'Gurnos' ddechrau paratoi geiriadur cynganeddol. Er iddo ennill gwobrau mewn eisteddfodau cenedlaethol fwy nag unwaith nid ymddengys i gasgliad o'i weithiau gael ei gyhoeddi a rhaid felly chwilio amdanynt yn newyddiaduron a chylchgronau ei gyfnod; ceir rhai englynion o'i waith yn yr erthglau yn y rhifynnau o'r Geninen a nodir isod. Bu farw 30 Mawrth a chladdwyd ef ym mynwent capel Gibea, Brynaman, 4 Ebrill 1917.

Awdur

• Syr William Llewelyn Davies, (1887 - 1952)

Ffynonellau

• Y Geninen, Ebrill a Hydref 1917
• Amman Valley Chronicle, 5, 12, 19, a 26 Ebrill a 3 a 10 Mai 1917
• South Wales Weekly Post, 7 Ebrill 1917
• Western Mail, 24 Ionawr 1936
• Gwybodaeth gan John Jenkin Morgan, Glanaman

Darllen Pellach

• Adgof am Gwydderig, Y Drych, 18 Ebrill 1918
• BBC cymrufyw: Cymuned yn codi arian i adfer bedd y bardd Gwydderig

Dolenni Ychwanegol

• Archifau LlGC: NLW MS 22196D - Cerddi Gwydderig
• Archifau LlGC: NLW MS 22197D - Cerddi Gwydderig
• Archifau LlGC: NLW MS 22198C - Cerddi Gwydderig
• VIAF: 51497442
• Wikidata: Q28361692

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/