WILLIAMS, WILLIAM ('Carw Coch'; 1808 - 1872), eisteddfodwr a llenor

Ganwyd 6 Mawrth 1808 gerllaw Aberpergwm yn nyffryn Nedd, yn fab i Noah a Joan Williams, aelodau o gynulleidfa Undodaidd Blaen Gwrach. Symudodd yn ifanc i Dredegar, ac oddi yno i Lwydcoed, Aberdâr lle y priododd (1832) â merch o un o hen deuluoedd yr ardal. Yn 1837, cododd y gwesty yn Nhrecynon a elwid 'y Stag' - dyna'r eglurhad ar ei ffugenw - ac yno y bu weddill ei fywyd. Yr oedd yn wleidydd egnïol, yn perthyn i gymdeithas 'Rhyddymofynwyr' Aberdâr, ac yn pleidio'r 'Chartists' - ysgrifennai yn eu cyfnodolyn Cymraeg, Udgorn Cymru. Ysgrifennai hefyd yn Yr Ymofynydd (yr oedd yn aelod blaenllaw yn Hen Dŷ Cwrdd Undodaidd Trecynon), ac yr oedd yn un o gychwynwyr Y Gwladgarwr (y newyddiadur, 1857-83). Yn 1841 cynhaliwyd eisteddfod yn y Stag, a throes y 'Rhyddymofynwyr' o hynny allan yn 'Gymreigyddion y Carw Coch,' y bu gwŷr fel ' Alaw Goch ' (David Williams) a'r Dr. Thomas Price, ac yn wir holl lenorion y fro, yn cymryd rhan ynddi. Cynhaliwyd 'eisteddfod y Carw Coch' am gyfnod hir ar ôl 1841 - cynnyrch un o'r gyfres (1853) oedd y gyfrol Gardd Aberdâr, 1854, y gwelir un o draethodau 'Carw Coch' ynddi. Bu farw 26 Medi 1872, a chladdwyd ym mynwent Sain Ffagan, Aberdâr. Casglwyd peth o'i draethodau a'i brydyddiaeth mewn cyfrol, Carw Coch, 1908.

Awdur

• Yr Athro Emeritus Robert Thomas Jenkins, (1881 - 1969)

Ffynonellau

• Carw Coch, Gweddillion llenyddol y diweddar William Williams (Carw Coch) mewn rhyddiaeth a barddoniaeth
• D. M. Richards, Rhestr Eisteddfodau hyd y flwyddyn 1901 (1914)
• Cymru (O.M.E.), xl, 58-60, lvi, 41-4, 82-3

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 51497187
• Wikidata: Q16065570

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/