WILLIAMS, ZEPHANIAH (1795 - 1874), Siartydd

Brodor o Argoed, Bedwellty. Daeth yn gyflogwr glöwyr yn Blaenau Gwent a chan ei bod yn arferiad talu cyflogau glöwyr mewn tai tafarnau cadwai yntau dafarn y Royal Oak yn y lle hwnnw. Yr oedd yn rhydd-feddyliwr o ran crefydd, ac amddiffynnodd ei safbwynt mewn dull deheuig yn A Letter to Benjamin Williams, 1831. Arferai y Working Men's Association lleol gyfarfod yn ei dŷ a daeth yntau yn arweinydd blaenllaw ymysg y Siartwyr. Pan benderfynwyd cymryd cyrch ar Gasnewydd-ar-Wysg fin nos 3 Tachwedd 1839, trefnwyd i Williams arwain y Siartwyr a oedd i gyfarfod â'i gilydd yn ymyl Nantyglo. Wedi'r cythrwfl cymerwyd ef i'r ddalfa ar fwrdd llong yng Nghaerdydd ar 23 Tachwedd. Bu raid iddo sefyll ei brawf a chafodd ddedfryd marwolaeth eithr trefnwyd i'w anfon i garchar tros y môr dros weddill ei oes. Wedi iddo gyrraedd Tasmania ceisiodd ddianc yn rhydd fwy nag unwaith. Yng nghwrs amser cafodd ei ollwng yn rhydd ar 'ticket of leave.' Yna darganfu lo ar yr ynys, ac ymhen amser daeth yn bur gyfoethog. Ymunodd ei wraig, Joan, a'i ferch, Rhoda, ag ef yn Tasmania yn 1854. Bu Zephaniah Williams farw 8 Mai 1874 yn Launceston, Tasmania.

LLEWELLYN WILLIAMS 'Pencerdd y De', 'Alawydd y De' (1822 - 1872), telynor

Arhosodd ei fab, Llewellyn yng Nghymru, gan ennill bri fel telynor a dyfod i'w adnabod wrth yr enw ' Pencerdd y De ' (gweler arno M. O. Jones, Bywgraffiaeth Cerddorion Cymreig, a R. Griffith, Llyfr Cerdd Dannau, 325-6).

Awdur

• Yr Athro Emeritus David Williams, (1900 - 1978)

Ffynonellau

• David Williams, John Frost, A Study in Chartism (1939)

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Zephaniah Williams

Dolenni Ychwanegol

• Archifau LlGC: Tredegar Estate Records: Series Box 40: Papers relating to the Chartist uprising in Newport and its aftermath and to subsequent Chartist activities and industrial unrest
• VIAF: 75872458
• Wikidata: Q8069294

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/