ELWYN-EDWARDS, DILYS (1918-2012), cyfansoddwraig

Ganed Dilys Roberts ar 19 Awst 1918 yn Nolgellau. Roedd ei thad yn gerddor, yn godwr canu ac yn arweinydd corau, a hefyd yn canu'r iwffoniwm. Mynychodd Ysgol Dr Williams yn Nolgellau a manteisio ar draddodiad cerddorol cryf yr ysgol; yno y dechreuodd ymserchu yng ngherddoriaeth Delius, Holst a Vaughan Williams, ac yno hefyd y cyfansoddodd ei chân gyntaf. Cafodd gynnig Ysgoloriaeth Turle yng Ngholeg Girton yng Nghaergrawnt ac Ysgoloriaeth Joseph Parry yng Ngholeg y Brifysgol yng Nghaerdydd, a dewisodd yr ail, gan astudio dan David Evans. Yng Nghaerdydd datblygodd ei dawn gyfansoddi a darlledwyd rhai o'i chaneuon gan y BBC. Wedi graddio'n B.Mus. bu'n dysgu yn Ysgol Dr Williams am dair blynedd cyn ennill ysgoloriaeth agored mewn cyfansoddi i'r Coleg Cerdd Brenhinol yn Llundain, i astudio cyfansoddi gyda Herbert Howells a'r piano gyda Kathleen McQuitty.

Priododd ag Elwyn Edwards 3 Medi 1947 a byw yn Rhydychen; tra oedd ef yn astudio yng Ngholeg Mansfield parhâi hi i ddysgu cerddoriaeth mewn ysgolion. Symudasant yn ôl i Gymru pan ddaeth ef yn weinidog ar Eglwys Bresbyteraidd Castle Square yng Nghaernarfon. O 1973 ymlaen bu Dilys Elwyn-Edwards yn diwtor piano yn y Coleg Normal ac yng Ngholeg y Brifysgol ym Mangor. Beirniadai'n gyson mewn eisteddfodau ac ymddangos ar radio a theledu.

Er iddi gyfansoddi peth cerddoriaeth offerynnol ei phrif hoffter oedd cyfansoddi i'r llais. Ymddiddorai'n fawr mewn barddoniaeth a chydnabyddai ei hedmygedd o'r cyfansoddwr Seisnig Peter Warlock, a oedd yntau'n adnabyddus am ei ganeuon. Mae ei gosodiadau yn grefftus, yn sensitif ac yn delynegol, ac yn perthyn i brif ffrwd y gân gelf yn Nghymru ac ym Mhrydain. Mae ganddi sawl cylch o ganeuon, megis Caneuon y Tri Aderyn (a gomisiynwyd gan y BBC yn 1961, ac sy'n cynnwys ei chân fwyaf adnabyddus, 'Mae hiraeth yn y môr'), Chwe Chân i Blant, Tymhorau a Hwiangerddi. Ceir ganddi hefyd osodiadau corawl o rai o'r Salmau. Mae rhai o'i chaneuon a rhanganau cynnar yn osodiadau o farddoniaeth Saesneg (gyda chyfieithiadau Cymraeg), megis 'Sweet Suffolk Owl', a 'The Bird of Christ', ond troes yn ddiweddarach i osod geiriau gwreiddiol gan feirdd o Gymry megis R. Williams Parry.

Bu farw 13 Ionawr 2012 mewn cartref nyrsio yn Llanberis.

Awdur

• Rhidian Griffiths

Ffynonellau

• Cerddoriaeth Cymru 6/4 (1980)

Darllen Pellach

• Dilys Elwyn-Edwards (1918-2012), gwefan Tŷ Cerdd, gwelwyd 7 Mawrth 2018
• Geraint Lewis, 'Elwyn-Edwards, Dilys (1918-2012)', Cydymaith i Gerddoriaeth Cymru (Talybont 2018), tt.163-4
• Erthygl Wicipedia: Dilys Elwyn-Edwards

Dolenni Ychwanegol

• Archifau LlGC: Archif Gerddorol Dilys Elwyn-Edwards
• VIAF: 75955654
• Wikidata: Q5277110

Dyddiad cyhoeddi: 2014-08-14

Hawlfraint Erthygl: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/