Y Bywgraffiadur Cymreig

EDWIN (bu farw 1073), arglwydd Tegeingl (h.y. cymydau Rhuddlan, Coleshill, a Prestatyn), a 'sylfaenydd' un o 'Bymtheg Llwyth Gwynedd.' Bu Tegeingl yn rhan o frenhiniaeth Seisnig Mercia am dros dair canrif, h.y. nes ailgoncweriwyd hi gan Ddafydd ab Owain Gwynedd yn y 12fed ganrif. Mewn rhai achau dywedir fod Edwin yn or-or-wyr i Hywel Dda ac mai Ethelfleda, merch Edwin, brenin Mercia, oedd ei fam. Priododd Iwerydd, chwaer Bleddyn ap
ELEANOR DE MONTFORT (c. 1258 - 1282), tywysoges a diplomydd i lythyrau oddi wrth Eleanor gael eu danfon i 'yr arglwydd Edward' (domino Edwardo) ar draul ei mam. Chwaraeodd y cwlwm hwn ran allweddol yn yr ymadwaith gwleidyddol rhyngddynt pan oedd y ddau yn oedolion. Yn bump oed, diweddïwyd Eleanor â Llywelyn ap Gruffudd, tywysog Gwynedd. Awgryma'r croniclwyr Nicholas Trevet a William Rishanger a blwyddnodydd Caer-wynt fod y cynghrair priodasol yn ganlyniad
ELFODD (bu farw 809), esgob '), heb ei gysylltu ag unrhyw fan neilltuol; ac yn y cofnod o'i farwolaeth yn 809 (Harleian MS. 3859), gelwir ef yn 'brif esgob yng ngwlad Gwynedd' ('archiepiscopus Guenedote regione' [ sic ]), ymadrodd nad oedd, yn y cyfnod hwnnw yng Nghymru, yn cyfleu unrhyw syniad o awdurdod 'archesgobol' yn ein hystyr ni i'r gair.
ELIDIR SAIS (fl. niwedd y 12fed ganrif a hanner cyntaf y 13eg.), bardd Canodd englynion marwnad i Rodri ab Owain Gwynedd (bu farw 1195) ac i Ednyfed Fychan. Nid Sais mohono, oblegid dywed Gwilym Ddu (The Myvyrian Archaiology of Wales, 277B) fod Elidir yn 'ŵr o ddoethion Môn, mynwes eigion,' a rhydd ei waith gyda chynnyrch prifeirdd eraill yn 'iawn ganon,' neu'n safon i feirdd. Canu crefyddol yw'r rhan fwyaf o'i gynnyrch, ac fe'i ceir yng nghasgliad y Dr. Henry Lewis
ELLIS, ROWLAND (1650 - 1731), Crynwr farw yn gynnar ym mis Medi 1731 yn nhŷ ei fab-yng-nghyfraith John Evans, yn Gwynedd, a chladdwyd ef yng nghladdfa'r Crynwyr yn Plymouth. Y mae enw 'Bryn Mawr College for Women,' Pennsylvania, yn atsain o enw cartref Rowland Ellis yn Sir Feirionnydd.
ELLIS, TECWYN (1918 - 2012), addysgwr, ysgolhaig ac awdur yn Gyfarwyddwr Addysg cyntaf Gwynedd o 1974 hyd ei ymddeoliad yn Ebrill 1983. Yn ystod ei gyfnod fel Cyfarwyddwr bu'n bleidiwr selog dros addysg ddwyieithog yn yr ysgolion, a hynny pan oedd Cyngor Gwynedd, fel Awdurdod Addysg Lleol, yn llunio a gweithredu ei bolisi iaith. Yn ychwanegol at ei ymroddiad fel addysgwr, cofnodir hefyd ei gyfraniadau ysgolheigaidd a cherddorol. Cyhoeddodd y gweithiau
ELSTAN GLODRYDD, 'tad' y pumed o lwythau brenhinol Cymru farw 1140) bump o feibion. Lladdwyd dau o'r rhain, HYWEL a CADWGAN, yn 1142, ac un arall, Maredudd, yn 1146. Rhannodd y ddau arall y tiroedd; teyrnasai CADWALLON (bu farw 1179) ar Faelienydd, ac EINION CLUD (bu farw 1177) ar Elfael. Anghytunent, ac yn 1160 cydiodd Cadwallon yn Einion a'i draddodi i Owain Gwynedd - traddododd Owain ef i'r brenin Harri II, ond llwyddodd Einion i ddianc o'r carchar. Yn
EOS GWYNEDD - gweler THOMAS, JOHN
EVANS, CADWALADR (1664 - 1745), Crynwr Cymreig Ganwyd yn Frongoch, plwyf Llanfor, Sir Feirionnydd, o deulu yn hawlio eu bod yn disgyn o Marchweithian. Ymunodd â'r Crynwyr, ymfudodd i Gwynedd, Pennsylvania, a derbyniwyd ef i weinidogaeth y Crynwyr. Bu farw yn 1745. Cofir amdano hefyd oherwydd fod Abraham Lincoln yn or-orŵyr iddo.
EVANS, DAVID TUDOR (1822 - 1896), newyddiadurwr undeb ysgolion Sul cylch Arberth. Gadawodd ei siop a chychwyn papur Rhyddfrydol wythnosol, The Principality, yn Hwlffordd, 1847. Wedi symud y papur i Gaerdydd, 1848, a chael Evan Jones ('Ieuan Gwynedd') i'w olygu, anghytunwyd ar bolisi addysg ac ymddiswyddodd y golygydd. Ymhen dwy flynedd wedyn bu farw'r papur, a'r golled i Evans yn £5,000. Yna cychwynnodd fisolyn, Y Wawr, a fu farw gyda'r bymthegfed
EVANS, EVAN (Ieuan Glan Geirionydd; 1795 - 1855), offeiriad a bardd 'Welsh Lectureship' oedd Y Lithwriaeth Gymraeg, ond 'Welsh Liturgy' a olygir, yn ôl pob tebyg); Y Seraph, sef casgliad o donau crefyddol ar amrywiol fesurau, … 1838; Y Bibl Darluniadol, 1844-47. Bu 'Ieuan Glan Geirionydd' yn cynorthwyo'r Parch. John Parry, Caerlleon, i olygu'r misolyn, Goleuad Gwynedd; yn 1830 gyrrodd lythyr at yr esgobion yn gofyn am eu nawdd ar gyhoeddi cylchgrawn Cymraeg ar gynllun
EVANS, EVAN (1671 - 1721), clerigwr a chenhadwr ym Mhennsylvania fedyddio cymaint ag wyth cant o bobl yn Philadelphia. Anfonodd y Gymdeithas er Lledaenu'r Efengyl (S.P.G.) glerigwr ac ysgolfeistri a fedrai'r Gymraeg, allan i'w gynorthwyo (tri ysgolfeistr, e.e., yn 1711). Cynhaliodd wasanaethau anglicanaidd yn ardal Maesyfed mor gynnar â 1701 (mewn tŷ preifat), ac hefyd yn ardal Gwynedd; adeiladwyd eglwysi yn y lleoedd hyn yn ddiweddarach. Bu farw naill ai ym Maryland

Canlyniadau chwilio

37 - 48 of 233 for "Gwynedd"