CARADOG o LANCARFAN (fl. 1135), llenor

Cyfeiria Sieffre o Fynwy ato tua 1135 yn niwedd ei lyfr ef ei hun - 'Historia Regum Britanniae.' Yn y cyfeiriad hwn caniatâ Sieffre i Garadog ddefnyddio fel offer llên hanes y brenhinoedd a deyrnasai yng Nghymru ar ôl 689, pryd y mae ef yn dirwyn ei hanes manwl ef i ben; yn yr un modd y mae'n caniatáu i Wiliam o Malmesbury a Henry o Huntingdon adrodd hanes brenhinoedd Lloegr. Y mae cael enwau y tri awdur hyn yn agos at ei gilydd yn dangos bod Caradog yn Gymro cyfoes yr oedd iddo eisoes beth gair da fel llenor. Ond nid oes dim i brofi iddo drin y maes llafur yr oedd Sieffre wedi ei ddethol iddo. Ni ddywedwyd hyd yr 16eg ganrif fod iddo gyfran yn ysgrifennu 'Brut y Tywysogion'; yn wir, y mae'r dystiolaeth fewnol yn gwbl gryf yn erbyn derbyn cred o'r fath.

Hyd y gellir casglu mewn maes cwbl wahanol y bu ei brif weithgarwch. Ar ddiwedd 'buchedd' Gildas mewn llawysgrif o'r 12fed ganrif yng Nghaergrawnt dywed Caratoc o Nancarban (y ffurf gywir - daeth yn Llancarfan dan ddylanwad estronol) ei hunan mewn barddoniaeth Lladin mai efe oedd awdur y bywyd hwn; digwydd yr un cwpled ym 'muchedd' Cadog a geir mewn llawysgrif a ddarganfuwyd' ychydig yn ôl. Naturiol a fyddai disgwyl 'buchedd' Cadog, nawddsant Llancarfan, gan Caradog, ac yntau'n hanu o Lancarfan, y fan sanctaidd honno; y mae 'buchedd' Gildas hefyd yn dangos bod yr awdur yn gyfarwydd iawn â'r lle a'i draddodiadau, ond yn dangos ar yr un pryd ddiddordeb cynnes yn abaty Glastonbury - hyn, efallai, yn awgrymu i Caradog symud yno, a chael yno groeso, wedi'r aflwydd a ddaeth i ran Llancarfan ar ôl i'r Normaniaid ei meddiannu.

Ni wyddys ddim am weddill ei yrfa; dywed David Powell yn ei Historie (1584) iddo farw yn 1156, ond ni ddaeth tystiolaeth i hyn o un man arall.

Awdur

• Syr John Edward Lloyd, (1861 - 1947)

Ffynonellau

• J. E. Lloyd, 'The Welsh Chronicles,' yn Proceedings of the British Academy, xiv
• J. S. P. Tatlock yn Speculum a journal of mediaeval studies, xiii, 139-52
• Antiquity, xix, 94-5

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Caradog o Lancarfan

Gweithiau

• Caradog o Lancarfan, John Price, David Powell (gol.), William Wynne (gol.), The history of Wales. Written originally in British, by Caradoc of Llancarfan, Englished by Dr. Powell, and augmented by W. Wynne, Fellow of Jesus College, Oxon. To which is added, a description of Wales, by Sir John Price (London 1774)
• John Price, Caradog o Lancarfan, Humphrey Llwyd (gol.), David Powell (gol.), Thomas Ellis (gol.), Robert Vaughan (gol.), A description of Wales (Oxford 1663)
• Philipp George Hubner, Caradog o Lancarfan, David Powell (gol.), William Wynne (gol.), Die Historie von Walles, in sich haltend derer Printzen von Walles Leben und Thaten. Von Cadwalader dem letzten Könige an, biss auf Lhewelinum, den letzten Printzen Brittannischen Geblüthes (Coburg 1725)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 268219634
• Wikidata: Q634827

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/