EDWARDS, CHARLES (1628 - wedi 1691), llenor

Mab Robert Edwards o Rhydycroesau yn nhref ddegwm Lledrod ym mhlwyf Llansilin. Ni wyddom odid ddim am ei hanes yng nghyfnod ei ieuenctid, ond yn 1644 fe'i hetholwyd yn 'Bible Clerk' yng ngholeg All Souls yn Rhydychen. Yn 1648, fe'i halltudiwyd o'r coleg hwnnw oherwydd ateb anfoddhaol a roesai i'r gwŷr a ymwelai â'r brifysgol i ofyn i aelodau'r gwahanol golegau a oeddynt yn barod i ymostwng i awdurod y Senedd. Ym mis Hydref 1648 cafodd ysgoloriaeth yng Ngholeg Iesu, ac enillodd ei radd, B.A., yn 1649. Yn y flwyddyn ddilynol, y mae'n gwasanaethu fel pregethwr teithiol o dan Ddeddf Lledaenu'r Efengyl yng Nghymru, a gellir bwrw mai dyna fu ei waith hyd 1652-3, pan gafodd fywoliaeth segur Llanrhaeadr-ym-Mochnant. Collodd y lle hwnnw yn 1659, ac anodd olrhain ei gamre yn y blynyddoedd wedi adferiad y brenin yn 1660. [Dengys Cylchgrawn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, 1961, 82, ei fod eto yn Llanrhaeadr yn 1660.] Aeth i Rydychen tua 1666 neu 1667 i argraffu ei lyfr cyntaf, Y Ffydd Ddi-ffuant (1667). Tebyg iddo fwrw'r blynyddoedd nesaf yn ei hen gartref yn Llansilin, ond fe'i gwelir drachefn yn Rhydychen yn 1670 a'r flwyddyn ddilynol yn arolygu'r gwaith o argraffu dau lyfr, sef Dad-seiniad Meibion y Daran (1671), sef adargraffiad o gyfieithiad Morris Kyffin o lyfr yr esgob Jewel, Deffynniad Ffydd Eglwys Loegr (1595), a'r ailargraffiad o Y Ffydd Ddi-ffuant (1671), sy'n cynnwys ychwanegiad pwysig, sef 'Hanes y ffydd ymhlith y cymru.' Rywbryd rhwng 1673 a 1675 daeth i gysylltiad a Stephen Hughes a Thomas Gouge a'r Saeson hynny a ffurfiodd y 'Welsh Trust' gyda'r amcan o sefydlu ysgolion elusennol ac o gyhoeddi llyfrau Cymraeg a'u rhannu'n rhad ymhlith y tlodion. Ac yn Llundain, yn arolygu'r gwaith o argraffu'r llyfrau hyn, y bu hyd 1684. Cyhoeddodd hefyd rai llyfrau o'i waith ei hun, gan gynnwys trydydd argraffiad Y Ffydd Ddi-ffuant (1677), cyfieithiadau o lyfrau crefyddol, a hefyd Lyfr Plygain gydag Almanac (1682). Rywbryd wedi 1686 dychwelodd i gyffiniau Croesoswallt, lle y buasai'n gwasanaethu fel pregethwr yn 1672 wedi i'r Anghydffurfwyr gael rhyddid i gyfarfod mewn tai a oedd wedi eu trwyddedu. A gellir barnu iddo fod yn weinidog yno drachefn tua 1690-1. Ond ni allai aros yn hir yno, ac yn 1691 fe'i gwelir drachefn yn Llundain yn argraffu'r llyfr rhyfedd hwnnw, An Afflicted Man's Testimony concerning His Troubles, math o hunangofiant. Nid croniclo ffeithiau ydoedd ei amcan wrth ysgrifennu'r llyfr hwn, eithr cwyno yn herwydd gormes ei elynion. Y mae'n eglur fod y gorthrymderau a ddioddefasai wedi dechrau gormesu ar ei farn, a gellir canfod yma rai o arwyddion cyntaf gorffwylledd. Gorffennodd ysgrifennu'r hunangofiant ar 1 Gorffennaf 1691, ac ni wyddom beth fu ei hanes wedi hynny.

Y mae Y Ffydd Ddi-ffuant wedi ennill ei le ymhlith y clasuron Cymraeg. Ni ellir amau nad Charles Edwards ydyw'r prif feistr ar ryddiaith Gymraeg rhwng dyddiau Morgan Llwyd ac Ellis Wynne.

Awdur

• Yr Athro Emeritus Griffith John Williams, (1892 - 1963)

Ffynonellau

• Bye-Gones, relating to Wales and the Border Counties, 1886-7, 44-55
• Y Traethodydd, 1886, 283-307
• Y Ffydd Ddi-ffuant adroddiad o helynt y grefydd Gristnogol er dechreuad y byd hyd yr oes hon, a phrofiad oi gwirionedd (Oxon 1667), 1936, v-lxxvi
• Saunders Lewis, Ysgrifau Dydd Mercher (Aberystwyth 1945), 60-4
• Hugh Bevan, Hanes y Ffydd yng Nghymru detholiad o'r Ffydd ddi-ffuant (Caerdydd 1948)
• Efrydiau Catholig, iv, 45-52
• Y Faner, 6 Rhagfyr 1950
• G. Milwyn Griffiths, A note on Charles Edwards, Cylchgrawn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, 1961, 82

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Charles Edwards

Gweithiau

• Charles Edwards, Hebraismorum Cambro-Britannicorum specimen: honorandis antiquae Brittanicae gentis primoribus, aliisque ei benignis mecaenatibus eudaimonia... Lond. Decemb. 24. 1675 (London 1675)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 30972236
• Wikidata: Q5077323

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/