GRIFFITHS, EVAN ('Ieuan Ebblig '; 1795 - 1873), gweinidog Annibynnol

Ganwyd 18 Ionawr 1795 yng Ngellibeblig ger Pen-y-bont-ar-Ogwr, yr ieuengaf o saith o blant. Bu'r tad farw pan oedd y plentyn yn 3 blwydd oed, ac oherwydd tlodi'r teulu ni chafodd lawer o fanteision addysg. Pan oedd yn 21 oed dechreuodd bregethu ac aeth am flwyddyn i ysgol a gadwai ei weinidog, W. Jones, Brynmenyn. Ar ôl hyn bu am ddwy flynedd mewn ysgol yng Nghasnewydd dan ofal Dr. Jenkin Lewis. Ar ddiwedd y cyfnod hwn cymeradwyodd ei athro ef i'r arglwyddes Barham i gymryd gofal dwy eglwys, Pilton Green a Park Mill, ym Mro Gŵyr. Dechreuodd ei weinidogaeth 3 Mai 1822 ac ordeiniwyd ef ddwy flynedd yn ddiweddarach, 21 Gorffennaf 1824. Ymddiswyddodd o'i fugeiliaeth, 4 Awst 1828, a symudodd i Abertawe i ymgymryd â'r gwaith o gyfieithu esboniad Mathew Henry i'r Gymraeg, ac ar fethdaliad yr argraffydd, J. A. Williams, yn 1830, prynodd Griffiths y busnes, ac o hyn ymlaen bu ef yn gyfrifol am gyfieithu a chyhoeddi 'r tair cyfrol olaf. Cyhoeddwyd cyf. II yn 1831 a'r ddwy gyfrol arall cyn diwedd 1835. Cyhoeddodd ei wasg hefyd fisolyn plant, Y Rhosyn, Hydref 1832-Rhagfyr 1833, a Y Drysorfa Gynnulleidfaol, Ionawr 1843-Rhagfyr 1845. Er nad oedd ganddo ofal eglwys daliai i bregethu yn gyson ar y Sul. Heblaw ei gyfieithiad o Mathew Henry cyhoeddodd dros 40 o gyfieithiadau a gweithiau gwreiddiol yn cynnwys cyfieithiadau i'r Gymraeg o Lectures (1839), a Sermons Finney (1841), Eastern Customs Burder (1837), Mute Christian Brooks (1830), Church Member's Guide J. A. James, a Rise and Progress … Doddridge. Cyhoeddodd hefyd eiriadur Cymraeg-Saesneg (1847). Ceir rhai o'i lawysgrifau, yn cynnwys yn bennaf nodiadau pregethau, yn y Llyfrgell Genedlaethol (NLW MS 28B , NLW MS 176B , NLW MS 177B , NLW MS 275C ). Priododd, 26 Mai 1829, Mrs. Mary Jones, a fu farw o'i flaen ef. Bu ef farw 31 Awst 1873 a chladdwyd ef ym mynwent Sgeti.

Awdur

• Walter Thomas Morgan, (1912 - 1990)

Ffynonellau

• Hanes Eglwysi Annibynnol Cymru, iv, 467-8
• Ifano Jones, A history of printing and printers in Wales to 1810, and of successive and related printers to 1923 (Cardiff 1925), 187
• J. H. Davies, ed., Catalogue of Additional Manuscripts in the National Library of Wales
• Catalogue of Printed Literature in the Welsh Department, Cardiff Free Libraries (1898)
• Oxford Dictionary of National Biography

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 39026397
• Wikidata: Q5415404

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/