HOWELL, JENKIN (1836 - 1902), argraffydd, llenor, a cherddor

mab John (bu farw 1841) a Gwen Howell, Torfoel, Penderyn, Brycheiniog. Ychydig addysg a gafodd, gan ei brentisio i grydd yn 8 oed. Bum mlynedd wedyn aeth i weithio ym Mhont-Nedd-Fechan. Pan ond ychydig dros 14 oed, yr oedd ym Merthyr Tydfil ymysg beirdd, cerddorion ac eisteddfodwyr; oddi yno aeth i Aberdâr, lle y mynychai ysgolion nos a gedwid yn Ysgol y Comin gan John Anthony a Dan Isaac Davies. Rhoes ei waith fel crydd i fyny ac o 1854 hyd 1861 yr oedd yn llifiwr coed gyda'i frawd-yng-nghyfraith. Ond ar anogaeth ei weinidog, y Dr. Thomas Price, dysgodd grefft argraffu, ac agorodd ei swyddfa ei hunan yn 1867. Trwy ei gyfraniadau mynych i gyfnodolion, enillodd gryn sylw yng Nghymru 'n gyffredinol - cyhoeddid llawer o'i farddoniaeth yn Seren Gomer, Yr Ymofynydd, a'r Geninen. Argraffodd lawer o lyfrau Cymraeg yn ei wasg, heblaw'r newyddiadur Y Gweithiwr Cymreig yr oedd yn berchennog ac yn olygydd iddo. Yr oedd yn awdurdod ar lên gwerin a thafodiaith dwyrain Morgannwg, a rhannodd y wobr gyda T. C. Evans ('Cadrawd') am draethawd ar lên gwerin Morgannwg, yn eisteddfod genedlaethol Pontypridd, 1893; ddwy flynedd cyn ei farw dechreuodd gyfres o ysgrifau ar Ddyffryn Cynon yn Y Geninen. Bu farw 14 Mehefin 1902; claddwyd ym Mhenderyn.

Awdur

• Watkin William Price, (1873 - 1967)

Ffynonellau

• Y Geninen, 1903, 223-7; 1904, 15, 252
• David Davies, Hanes Plwyf Penderyn (Aberdâr 1905, 1924) (ail arg.), 1924, 128-33
• Yr Hauwr misolyn Undeb Bedyddwyr Cymru at wasanaeth yr Ysgol Sabbathol, Ionawr 1894
• Ben Morus, Enwogion Aberdâr (1910), 1910
• The Weekly Mail, 21 Mehefin 1902
• Y Cymmrodor, xxiv
• Archifau LlGC: NLW MS 1149C

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20733341

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/