HOWELLS, MORGAN (1794 - 1852), gweinidog gyda'r Methodistiaid

Ganwyd yn y ' Breach,' S. Nicholas, Morgannwg, ym Mai 1794, mab Morgan ac Elizabeth Howells, aelodau o seiat Fethodistaidd Trehyl (ac yn cymuno yn eglwys Llanddiddan Fach lle'r oedd y Parch. Howell Howells, y curad Methodistaidd, yn gweinyddu). Cafodd ychydig o addysg yn ysgolion ei ardal. Bu farw'i dad yn 1807, ac yn 1810 bu raid iddo fynd i Gasnewydd i ddysgu crefft saer. Cafodd argyhoeddiad dwys o dan weinidogaeth y Parch. John Rees, gweinidog capel Gobaith, ac ymunodd â'r eglwys yno. Dechreuodd bregethu yn 1815, ac ordeiniwyd ef yn sasiwn Llangeitho, 1824. Bu'n briod ddwywaith: (1) a Mary Lewis, chwaer Richard Lewis ('Dic Penderyn'), 1827, (2) ag Ann Morgan, Glyn Ebwy, 1843. Symudodd i Dredegar adeg ei ail briodas, ac yno y bu farw 21 Mawrth 1852. Ef oedd prif addurn Methodistiaeth Mynwy yn ystod ei oes fer, a daeth yn enwog dros Gymru fel pregethwr. Yr oedd bywiogrwydd ei ddychymyg, tanbeidrwydd ei deimlad, a gwres ei ddawn yn sicr o gynnau tân ymhob oedfa. Cododd gapel yng Nghasnewydd yn 1829 a bu i ddyled hwnnw bron a'i lethu un adeg, ond casglodd arian dros y wlad i dalu amdano. Codwyd capel newydd yng Nghasnewydd yn goffa iddo yn 1903. Cyhoeddwyd Gweithiau Morgan Howells … pregethau a thraethodau dan olygyddiaeth Edward Matthews yn 1858.

Awdur

• Y Parchedig Gomer Morgan Roberts, (1904 - 1993)

Ffynonellau

• E. Morgan, Boanerges neu, Hanes bywyd y Parch. Morgan Howells (New York 1853)
• D. H. Williams, The Rev. Morgan Howell, the eminent Welsh minister a lecture delivered before the Welsh Society of this town, at the town hall, on December 11th, 1907 (Casnewydd 1908)
• Abraham Morris, The story of the Ebenezer Calvinist Methodist Church worshipping at the Morgan Howell Memorial Chapel, Newport, Monmouthshire (Casnewydd 1916)
• Cylchgrawn Cymdeithas Hanes y Methodistiaid Calfinaidd, xvi, 49-58
• Y Drysorfa, 1919, 418-9
• Y Lladmerydd, 1910, 297
• I. ap Nicholas, Dic Penderyn, Welsh Rebel and Martyr (Llundain 1945), 14, 54, 58

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 103063883
• Wikidata: Q20733945

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/