MATTHEWS, EDWARD (1813 - 1892), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd ac awdur

Ganwyd 13 Mai 1813, yn New Barn ger Sain Tathan, Bro Morgannwg, mab Thomas ac Anne Matthews. Chwalwyd ei gartref pan oedd yn ieuanc ac ymfudodd y tad i America. Cafodd argyhoeddiad crefyddol o dan weinidogaeth David Morris o'r Hendre. Aeth i weithio i Hirwaun yn 1827 a dechreuodd bregethu yno yn 1830. Dychwelodd i'r Fro yn 1833 gan gartrefu ym Mhen-llin yn nhy Mrs. Truman, gwraig weddw a ddaeth yn briod iddo yn 1843. Ordeiniwyd ef yn sasiwn Llangeitho, 1841; bu'n efrydydd yn Nhrefeca am dymor byr yn 1843. Aeth i fugeilio eglwys Penuel, Pontypridd, yn 1849; dychwelyd i'r Ewenni Isaf, ger Penybont-ar-Ogwr, yn 1852; symud i Gaerdydd yn 1864; trigiannu yn Nhresimwn o 1876 hyd 1883, a gorffen ei grwydro ym Mhenybont. Bu farw yno 26 Tachwedd 1892, a'i gladdu ym mynwent eglwys Nolton. Saif ei fri fel pregethwr yn uchel; dotiai'r cynulleidfaoedd ar ei arabedd yn nhafodiaith Bro Morgannwg; synnid hwy gan rym ei ddychymyg a'i arddull ddramatig, feiddgar; a dychrynid hwy gan ei floeddiadau annaearol. Ef oedd brenin y sasiwn am gyfnod hir ymhlith y Methodistiaid Calfinaidd. Cyhoeddwyd cyfrol o'i bregethau dan olygiaeth D. M. Phillips yn 1927. Yr oedd yn awdur o fri hefyd. Ei waith mwyaf poblogaidd oedd Hanes Bywyd Siencyn Penhydd , a gyhoeddwyd yn llyfryn yn 1850. Llyfr tebyg iddo yw George Heycock a'i Amserau , 1867. Tynnodd lawer ar ei ddychymyg wrth eu llunio ill dau, a bu cryn ddarllen arnynt gan y werin. Ymddangosodd Bywgraffiad Thomas Richard yn 1863, ac yr oedd yn gyd-awdur Cofiant J. Harris Jones , 1886. Golygodd ddwy gyfrol o bregethau Morgan Howells yn 1858 a 1869, a dwy gyfrol o bregethau Thomas Richard yn 1866-7. Ysgrifennodd lawer i'r Traethodydd, Y Drysorfa, a'r Cylchgrawn - cyhoeddwyd cyfrol o'i ysgrifau dan olygiaeth W. Llywel Morgan yn 1911. Arddull ymddiddanol, gwmpasog, oedd ganddo, ond y mae crebwyll a theithi gwir lenor ar ei waith, a cheir blas ar bob peth a ysgrifennodd.

Awdur

• Y Parchedig Gomer Morgan Roberts, (1904 - 1993)

Ffynonellau

• David Glanaman Jones, Cofiant y Parchedig Edward Matthews o Eweni gyda dyfyniadau o'i ysgrifeniadau, a dwy bregeth (Dinbych 1893)
• J. J. Morgan, Cofiant Edward Matthews, Ewenni (Yr Wyddgrug 1922)

Delweddau

• John Thomas, Revd Edward Matthews (1813-92)
• Henry Alfred Chapman, Edward Matthews
• Edwin Lott, Edward Matthews
• Hugh Humphreys, Edward Matthews
• LlGC: Rev. Edward Matthews, 'Ewenny'

Gweithiau

• E. Matthews, Bywgraffiad y Parch. Thos. Richard, Abergwaen nodiadau arno fel dyn, Cristion, a phregethwr (Abertawe 1863)
• E. Matthews and J. C. Jones, Cofiant y Parchedig J. Harris Jones, M.A., Ph.D. Trefeca (Llanelli 1886)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 31191490
• Wikidata: Q20732962

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/