IEUAN ap RHYDDERCH ap IEUAN LLWYD (fl. 1430-70), uchelwr a bardd o Geredigion;

mab Rhydderch ap Ieuan Llwyd o Barc Rhydderch ym mhlwyf Llanbadarn Odyn, gŵr cyfoethog a ddaliai swydd o dan y brenin yng Ngheredigion yn 1387. Dywedir yn Dwnn, i, 28, mai mam ' Ieuan ap Rhydderch ab Ieuan Llwyd y prydydd ' oedd Annes, ferch Gwilym ap Phylip ab Elidir. Eithr yn Dwnn, i, 45, 85 dywedir mai dwywaith y priododd Rhydderch ap Ieuan Llwyd , sef (1) â Marged ferch Gruffydd Gryg ab Ieuan Vychan ab Ieuan ap Rhys ap Llawdden, a (2) â Mawd ferch Syr William Clement, arglwydd Tregaron. Anodd yw penderfynu ai rhyw Rhydderch ap Ieuan Llwyd arall oedd tad y bardd, neu a briododd efe deirgwaith. Cysylltir Ieuan â dwy ardal yn Sir Aberteifi, eithr â Genau'r Glyn yn hytrach na Glyn Aeron y cysylltir ef yn y llawysgrifau cynharaf. Er hynny, y mae'n bosibl ei eni yng Nglyn Aeron, ac iddo dreulio rhan olaf ei oes yng Ngenau'r Glyn, oherwydd y mae'n hysbys i rai o'i ddisgynyddion fyw yn y cwmwd hwnnw, a changen o'r teulu yw Prysiaid Gogerddan. Cyfoeswr Ieuan ap Rhydderch oedd Rhys Lleision (fl. 1441-61). Canodd Ieuan ap Rhydderch gywydd brud yn ymdrin â chyfnod Rhyfel y Rhosynnau. Dengys hwn ei fod yn hysbys yn naroganau Taliesin, y ddau Fyrddin, a'r rhai a geir yn ' Llyfr Coch Hergest.' Ymffrostia iddo ddarllen 'bob iawn gronigl,' a diau ei fod yn dra chyfarwydd â ' Llyfr Gwyn Rhydderch ' a bioedd ei dad. Gwyddai am waith beirdd y tywysogion, fel y dengys ei gywydd ' Y Fost,' a luniwyd ar batrwm ' Gorhoffedd Hywel ab Owain Gwynedd.' Oddi wrth y cywydd hwn gellir barnu iddo gael addysg yn un o'r prifysgolion - y tebygrwydd yw mai Rhydychen - ac awgryma rhai cyfeiriadau sydd ganddo at ei astudiaeth iddo raddio'n B.A., ac M.A., a hwyrach B.C.L. Yn Llanstephan MS 155 , a ysgrifennwyd yn 1583, y mae cyfeiriad at Ieuan ap Rhydderch fel doctor o'r gyfraith.' Sonia hefyd fod llawer o gampau corfforol yn perthyn iddo, ac fel y treuliodd ei oes mewn cyfoeth, a dal swyddi lawer. Cyfansoddodd awdl i Fair - lle ceir Lladin a Chymraeg yn gymysg wedi eu plethu ar gynghanedd. Yn B.M. Add. MS. 14866 (45) priodolir iddo awdl Saesneg i Fair Wyry, ac ef hefyd a droes i'r Gymraeg yr emyn Lladin, ' Te Deum Laudamus.'

Awdur

• Dr David Jenkins, (1912 - 2002)

Ffynonellau

• H. Lewis, Thomas Roberts, Ifor Williams (goln), Cywyddau Iolo Goch ac Eraill, 1350–1450 (Caerdydd 1937)
• Oxford Dictionary of National Biography
• S. R. Meyrick, The history and antiquities of the county of Cardigan (Brecon 1907), 255

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 51203791
• Wikidata: Q5990167

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/