JONES, THOMAS (neu 'Twm Shon Catti'; 1532 - 1609), tirfeddiannwr, hynafiaethydd, achydd, a bardd

O Borth-y-ffynnon ger Tregaron, mab anghyfreithlon bonheddwr o Geredigion. Yn ôl Dyddiadur John Dee ganwyd ef 1 Awst 1532 (J. Roberts ac Andrew G. Watson, John Dee's Library Catalogue (1990), 45-46). Ymwelodd Thomas Jones â Dee yn Llundain yn 1590 a Manceinion yn 1596, a buont yn gohebu yn 1597 : galwai Dee ef 'my cousin'.

Disgrifiwyd ef fel 'Thomas Johns alias Catty' yn 1559. Ni wyddys enw ei wraig gyntaf, ond priododd, yn ail wraig, yn 1607, Joan, gweddw Thomas Williams o Ystrad Ffin, a merch Syr John Price, Aberhonddu. Dechreuodd ysgrifennu tua 1570. Cynorthwyodd George Owen a Lewys Dwnn, a hefyd swyddogion y Coleg Arfau. Bu yn ddistain dros Garon yn 1601. Bu farw yn 1609, a phrofwyd ei ewyllys yng Nghaerfyrddin.

Tyfodd cnwd o storïau rhamantus o gylch ei enw, ond dengys ei lawysgrifau ei fod yn ŵr o ddysg a dawn; tra y dengys cofnodion swyddogol ei fod yn ŵr bonheddig ei sefyllfa mewn cymdeithas.

Awdur

• Major Francis Jones

Ffynonellau

• Transactions of the Carmarthenshire Antiquarian Society and Field Club, 1939
• Calendar of State Papers, Domestic Series, 1611-8, 130
• Notes and Queries, 1st ser., ii, 12
• Trafodion Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion, 1949
• llawysgrifau yn Ll.G.C., yr Amgueddfa Brydeinig, a Llyfrgell Rydd Caerdydd
• J. O. Halliwell, The private Diary of Dr John Dee, and the catalogue of his library of manuscripts, from the original manuscripts in the Ashmolean Museum at Oxford and Trinity College Library, Cambridge (Llundain 1842)
• Dafydd H. Evans yn D. P. Davies (gol.), Coleg Dewi a'r Fro (Llanbedr Pont Steffan 1984), 8-22
• Yr Aradr, 7 (1996) 174-89

Darllen Pellach

• Archifau LlGC: Ewyllys Thomas Johnes, 1609
• T. J. Llewelyn Prichard, The adventures and vagaries of Twm Shon Catti, descriptive of life in Wales (Aberystwyth 1828)
• T. J. Llewelyn Prichard, Edward Salter, The adventures and vagaries of Twm Shon Catti: alias Thomas Jones, Esq. of Tregaron, a wild wag of Wales (Llanidloes 1873)
• T. J. Llewelyn Prichard, Difyr-gampau a gorchestion yr enwog Twm-Shôn-Catti, gwron Cymreig (Bala 188-?)
• R. J. Roberts, 'John Dee and the Matter of Britain', Trafodion Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion, 1991, t.137
• Coflein: Twm Sion Cati's Cave
• Erthygl Wicipedia: Twm Siôn Cati

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q3402227

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/