MENDS, CHRISTOPHER (1724? - 1799), cynghorwr Methodistaidd a gweinidog gyda'r Annibynwyr

Ganwyd yn y ' Cotts ' gerllaw Hasguard, gorllewin Penfro, 22 Chwefror '1724' (gall mai 1725), yn un o naw o blant; disgrifia ei dad fel ' clothier.'

Yn 1741, yr oedd ef a'i frawd WILLIAM MENDS yn byw yn Nhalacharn (lle'r oedd melinau pannu), ac yno yr argyhoeddwyd hwy (pan oedd Christopher yn 17 oed) dan Whitefield. Aeth y ddau frawd ati i gynghori, ac yr oeddynt â gofal nifer o seiadau, mewn cylch a ymestynnai o Landeilo Fawr hyd Frowyr. Adroddant i'r sasiwn, 25 Hydref 1748, eu bod wedi cymryd tŷ yn Nhalacharn 'for Methodist worship,' a'i fod yn llawn bob Sul, ond mai egwan oedd y seiadau yno ac yng Nghaerfyrddin. Ond ar 10 Ionawr 1749 dengys cofnodion chwarter sesiwn y sir fod 'the house of Chr. Mends and William Mends, situate in the town of Laugharne' i'w restru'n dŷ-cwrdd Ymneilltuol.

Aeth Christopher i'r weinidogaeth Annibynnol; bu'n weinidog yn Brinkworth (Wilts) o 1749 hyd 1761, ac yna yn Plymouth 1761-99. Dywed iddo fod yn academi Caerfyrddin 'for some years,' dan Evan Davies; os felly, yr oedd yno cyn 1749, pan oedd eto'n gynghorwr Methodistaidd (cymharer Milbourne Bloom) - efallai mai ef a ofalai am seiat Caerfyrddin, a'i frawd am seiat Talacharn. Yn ôl cofnod Morafaidd (Y Cymmrodor, xlv, 34 ), aeth William hefyd yn Annibynnwr, ac yn wir y mae hanes y tŷ yn Nhalacharn yn cadarnhau hynny. Ni wyddys ragor am William, ond bu Christopher farw yn Plymouth, 5 Ebrill 1799. Gwelir ei hunangofiant yn yr Evangelical Magazine, 1799, 397.

Yn Trafodion Cymdeithas Hynafiaethwyr a Naturiaethwyr Môn, 1942, 33-41, argraffwyd parodi diddorol o bregeth gan ryw ' Young Mends the Clothier ' - y mae'n amlwg mai un o'r ddau frawd. Yn ysgrifen Lewis Morris o Fôn (NLW MS 67A ) y mae'r 'bregeth,' ond ni wyddys ai ef a'i lluniodd - sut bynnag, tebyg iddo glywed am 'Young Mends' pan oedd yn Nyfed yn mapio'r porthladdoedd. Ni ellir barnu chwaith pa faint o rawn sy'n gymysg ag us y ddychan; ond gellir nodi y gelwir tad y pregethwr yn 'David Mends.'

Awdur

• Yr Athro Emeritus Robert Thomas Jenkins, (1881 - 1969)

Ffynonellau

• Early Methosidm in Carmarthen: Christopher Mends, Transactions of the Carmarthenshire Antiquarian Society and Field Club, iii, 73
• Lewis Morris: Deunydd amrywiol, NLW MS 67A yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru
• R. T. Jenkins, The Moravian Brethren in North Wales, Y Cymmrodor, xlv, 34
• Trafodion Cymdeithas Hynafiaethwyr a Naturiaethwyr Môn, 1942, 33-41

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20732707

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/