PRYCE, JOHN (1828-1903), deon Bangor, ac awdur

un o dri mab Hugh Price (y meibion a newidiodd ffurf yr enw) o Ddolgellau; bu pob un o'r tri yn ysgol ramadeg Dolgellau, a bu pob un o'r tri yn gurad Dolgellau ac yn feistr (am gyfnod yn ymestyn rhyngddynt o 1851 hyd 1864) ei hen ysgol. Yr oedd yr hynaf, HUGH LEWIS PRYCE (1826 - 1895), gŵr gradd (1853) o Goleg Queens', Caergrawnt, yn rheithor Llan-fair-yng-Nghornwy o 1872 hyd ei farwolaeth, 3 Mawrth 1895. I'r un coleg, gan raddio yn 1858, yr aeth yr ieuengaf, SHADRACH PRYCE (1833 - 1914); bu'n ficer Ysbyty Ifan (1864-7), ac yno y cyhoeddodd Arweiniad i Eglwys y Plwyf, 1867 (cyfieithiad o waith yr esgob Harvey Goodwin); o 1867 hyd 1894 bu'n arolygydd ysgolion ('H.M.I.') yn esgobaeth Tyddewi; o 1893 hyd 1899 yn ficer Llanfihangel-Aberbythych, a chyda hynny (1895-9) yn archddiacon Caerfyrddin; ac o 1899 hyd 1910 yn ddeon Llanelwy. Bu farw 17 Medi 1914, yn 81 oed.

I Goleg Iesu, Rhydychen (1847) yr aeth John Pryce; graddiodd yn 1851. Bu'n gurad ac athro yn Nolgellau (1851-6), yn gurad parhaol Glanogwen (1856-64), yn ficer Bangor (1864-80), ac yn rheithor Trefdraeth (Môn) o 1880 hyd 1902; penodwyd ef yn ganon yn 1884, yn archddiacon yn 1887, ac yn ddeon Bangor yn 1902; bu farw 15 Awst 1903. Yr oedd yn uchel-eglwyswr o'r hen stamp - bu'n gefn i Philip Constable Ellis pan geisiodd yr esgob Bethell 'ddisgyblu' Ellis. Cyhoeddodd nifer o lyfrau ar hanes eglwysig : History of the Early Church, 1869; The Ancient British Church, 1878; Notes on the History of the Early Church, 1891; Yr Eglwys Foreuol, 1893.

Priod y deon John Pryce oedd Emily, ferch Rowland Williams o Ysgeifiog, a chwaer y Dr. Rowland Williams. Eu hail fab oedd ARTHUR IVOR PRYCE (1867 - 1940), cyfreithiwr, cofrestrydd esgobaeth Bangor a chlerc y cabidwl, ganwyd yn 1867. O Ysgol Friars, aeth i Ysgol Westminster, ac oddi yno (Hydref 1885) i Goleg University, Rhydychen, a graddio yn 1889. Yr oedd tebygrwydd trawiadol rhyngddo a'r darluniau o'i ewythr enwog Rowland Williams. Yr oedd yn chwilotwr hanesyddol manwl. Cyhoeddodd nifer o ysgrifau yn y cyfnodolion hynafiaethol - gellir enwi 'The Register of Benedict, bishop of Bangor, 1408-17' (Archæologia Cambrensis, Mehefin 1922); 'Westminster School and its connection with North Wales' (Transactions of the Anglesey Antiquarian Society and Field Club, 1932); a 'Records of the Diocesan Registry in Bangor' (Bulletin of the Board of Celtic Studies, 1929). Mwy hysbys yw ei ddwy gyfrol werthfawr, The Diocese of Bangor in the 16th Century, 1923; a The Diocese of Bangor during Three Centuries, 1929, rhestrau hynod ddefnyddiol o ordeiniadau a phenodiadau yn yr esgobaeth - y mae yn yr ail lyfr ragarweiniad llawn ar hanes cyffredinol yr esgobaeth o'r 17eg ganrif hyd y 19eg. Ni ellir chwaith anghofio ei hynawsedd personol, ei gwrteisi i chwilotwyr yn ddiwahân, a'i barodrwydd i hwyluso'r ffordd iddynt. Cymerth ei ran hefyd ym mywyd cyhoeddus ei Eglwys a'i sir - bu am dymor yn gadeirydd cyngor sir Gaernarfon. Bu farw 4 Gorffennaf 1940, yn 73 oed.

Awdur

• Yr Athro Emeritus Robert Thomas Jenkins, (1881 - 1969)

Ffynonellau

• Llawysgrif Bangor yng Ngholeg y Gogledd, Bangor 6455 yng Ngholeg y Gogledd
• Who was who?
• Catalogue of Printed Literature in the Welsh Department, Cardiff Free Libraries (1898)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 68589722
• Wikidata: Q6253502

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/