REYNOLDS, JONATHAN OWAIN ('Nathan Dyfed'; 1814-1891), awdur ac eisteddfodwr

Ganwyd 28 Ebrill 1814 ym mhlwyf Llanwinio, Sir Gaerfyrddin, mab Dafydd a Mary Reynolds. Medrai ddarllen Cymraeg pan oedd yn 5 oed - ei fam wedi ei ddysgu; naw wythnos mewn ysgol ddyddiol oedd yr unig addysg ffurfiol a gafodd. Bu'n was fferm ac wedyn yn gylchwr gyda'i dad, a dilyn y grefft honno ym Merthyr Tydfil hyd ei farw; gadawsai ei gartref i fynd i weithio gerllaw Llanelli a symud i Merthyr yn 1835; yno priododd Martha Reynolds (nad oedd yn berthynas iddo) yn 1842, a bu iddynt naw o blant. Yr oedd iddo ddiddordeb dwfn mewn mudiadau Cymreig. Daeth yn ysgrifennydd Cymdeithas y Cymreigyddion a gyfarfyddai yn nhafarn y White Lion, a bu'n golygu colofnau Cymraeg newyddiaduron wythnosol lleol (e.e. Merthyr Express) am flynyddoedd. Yr oedd yn eisteddfodwr pybyr; enillodd dros 100 o wobrwyon, yn arbennig am englynion a thribannau, gan wneuthur casgliad helaeth o'r pethau hyn. Nodwedd yn ei gyfansoddiadau oedd nifer gormodol o eiriau a aethai allan o arfer. Cyfieithodd rai o ddramâu Shakespeare i'r iaith Gymraeg. Bu farw 17 Gorffennaf 1891 a chladdwyd ef yng nghladdfa Cefncoedycymer.

Ei fab hynaf oedd

LLYWARCH OWAIN REYNOLDS (1843 - 1916), ysgolhaig Celtaidd

Cafodd ei addysg yng ngholeg Llanymddyfri a Choleg Iesu, Rhydychen, lle y graddiodd yn 1875. Cyn hynny yr oedd wedi cael ei rwymo gyda chyfreithwyr; yn ddiweddarach bu'n ymarfer fel cyfreithiwr drosto'i hun, a dyfod yn glerc i gyngor Rhymni. Talai fwy o sylw i astudiaethau Celtaidd nag i'w waith proffesiynol.

Llywarch Reynolds a bioedd 'Llyvvr Hir Llywarch Reynolds' (Merthyr Tydfil MS. 1, sef NLW MS 970E yn awr) sydd yn cynnwys casgliad o farddoniaeth Gymraeg yn llawysgrifen Llewelyn Siôn, Llangewydd; fe'i disgrifir gan J. Gwenogvryn Evans yn Reports on MSS. in the Welsh Language, II, i, 372-94. Heblaw y gyfrol hon daeth 27 cyfrol arall o lawysgrifau Llywarch Reynolds a'i dad i'r Llyfrgell Genedlaethol yn 1916; gweler N.L.W. Handlist of MSS. i, 77-9 (dylid eu hastudio ochr yn ochr â llawysgrifau Thomas Stephens a ddisgrifir ar 66, 71-7, yn yr un gyfrol). Dengys y casgliad llawysgrifau hwn gymaint a wnaeth Llywarch Reynolds dros astudiaethau Cymreig a Cheltaidd. Copïodd lawer o farddoniaeth a rhyddiaith Gymraeg a chyfieithu o'r Almaeneg megis y gwnaeth ei wraig, Elsa Irene Reynolds. Yr oedd Reynolds yn gyfeillgar â Syr John Rhys (gweler e.e. NLW MSS 998C ) ac ysgolheigion Celtaidd eraill. Ef a olygodd i'r wasg y traethawd nodedig (cyhoeddwyd 1893) a ysgrifennodd Stephens ar gyfer eisteddfod Llangollen, 1858, ar Madoc a'r gred (a ddymchwelwyd gan Stephens) iddo ddarganfod America o flaen Christopher Columbus. Y mae cannoedd o lythyrau at Llywarch Reynolds ac at ei dad yn NLW MS 986C a NLW MS 987C . Bu farw 12 Mawrth 1916 yn Brislington, Bryste, a chladdwyd ef yno.

Awdur

• Edward Ivor Williams, (1885 - 1958)

Ffynonellau

• Archifau LlGC: Llywarch Reynolds NLW MS 970E-NLW MS 997B
• T. E. Clarke, A Guide to Merthyr-Tydfil, and the traveller's companion, in visiting the iron works, and the various interesting localities of the surrounding neighbourhood … with brief notices of Glamorgan, and its antitquities (Merthyr Tydfil 1848), 74-5
• South Wales Daily News, 20 Gorffennaf 1891
• Y Geninen (Gwyl Dewi), 1894
• The Merthyr Express, 16 Mawrth 1916

Gweithiau

• Thomas Stephens, Llywarch Owain Reynolds (gol.), Madoc: An essay on the Discovery of America by Madoc ap Owen Gwynedd in the twelfth century (London 1893)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 51459037
• Wikidata: Q28361374

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/