THOMAS, JOHN (‘Siôn Wyn o Eifion’; 1786 - 1859), bardd

Ganwyd yn Chwilog, plwyf Llanarmon, yn Eifionydd. Ei dad oedd Thomas Roberts, brawd ‘Siôn Lleyn’ (John Roberts, 1749 - 1817), bardd. Pan oedd ‘Siôn Wyn’ yn 9 oed cyfarfu â damwain trwy gael ei wasgu rhwng cert a gwal gerrig yn ymyl ei gartref. Wedi iddo wella aeth i ysgol Isaac Morris, Pentyrch Isaf, athro ‘Eben Fardd’ a ‘Dewi Wyn.’ Ymhen tair blynedd wedi'r ddamwain cafodd glefyd trwm a'i gadawodd yn wan a methiannus am y gweddill o'i oes. Dywedir iddo dreulio 25 mlynedd o'i oes yn ei wely gan fyw'n gyfan gwbl ar faidd a phosel. Cymerai ddiddordeb mewn llyfrau a cherddoriaeth a dysgodd ddarllen a mwynhau llyfrau Saesneg. Derbyniai'r Critical Review a chyfnodolion eraill yn fenthyg o'r Gwynfryn. Hoffai waith Milton a Cowper a chyfieithodd gân y caethwas o waith Cowper yn Gymraeg. Deuai gwŷr enwog fel Richard Fenton yr hanesydd a Shelley y bardd i ymweled ag ef. Yr oedd yn cael benthyg llyfrau Cymraeg gan ‘Dafydd Ddu Eryri’ ac eraill (Adgof uwch Anghof, 42), a chawn iddo anfon awdl ar ‘Gerddoriaeth’ i'w beirniadu gan y gŵr hwnnw yn eisteddfod Caernarfon, 1821, ond yr oedd yn rhy hwyr i'r gystadleuaeth. Yn 1808 cymerodd ran mewn cystadleuaeth a drefnwyd gan y Parch. Samuel Rice, prifathro ysgol Bangor. Am awdl ar y testun ‘Yr Adgyfodiad’ y gofynnid, ond ysgrifennodd ‘Siôm Wyn’ gân ar fesur rhydd a chafodd ei geryddu gan y beirniad ‘Dafydd Ddu’ (Golud yr Oes, ii, 160). Un tyner ac addfwyn oedd ‘Siôn Wyn,’ fel y gellid disgwyl i un a dreuliodd ei oes mewn neilltuaeth fod, ac oblegid hynny y mae yn ei emynau rai sydd yn addas iawn ar gyfer plant, fel ‘Mawl Plentyn’ (Gwaith Barddonol, 179). Bu farw 8 Gorffennaf 1859 a chladdwyd ef ym mynwent capel Penlan, Pwllheli.

Awdur

• Griffith Thomas Roberts

Ffynonellau

• Gwaith barddonol Siôn Wyn o Eifion sef, J. Thomas, Chwilog; yng nghyd a chofiant o fywyd yr awdwr, 1910;
• 'Adgof uwch Anghof.' Llythyrau lluaws o Brif Enwogion Cymru (1883), 42, 139-58, 187-91;
• Y Traethodydd, 1900, 277;
• Y Brython, iii, 111;
• Y Geninen, Mawrth 1906, 62;
• Llawysgrif Bangor yng Ngholeg y Gogledd, Bangor Gwyneddon 16 (60).

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: John Thomas (Siôn Wyn o Eifion)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 53936862
• Wikidata: Q13129356

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/