WILLIAMS, HUGH ('Cadfan '; 1807? - 1870), argraffydd a newyddiadurwr

Ganwyd ym Mryncrug, ger Towyn, Sir Feirionnydd. Bwriodd ei brentisiaeth o dan Richard Jones, argraffydd, Dolgellau, a daeth yn enwog fel ysgrifennwr galluog ac fel dadleuwr ac amdiffynnydd selog i'r Eglwys Wladol. Ym mis Ionawr 1848, dechreuodd olygu ac argraffu papur eglwysig yn dwyn yr enw Y Cymro, a gyhoeddwyd i ddechrau ym Mangor. Yng Ngorffennaf 1849, trosglwyddodd berchenogaeth y papur i Shone, ond parhaodd fel golygydd hyd nes y symudwyd y papur i Lundain fis Hydref 1850. Ceir ' Cadfan ' yn nesaf yn Llundain yn dal swydd darllenydd yng ngwasanaeth y cyhoeddwr John Cassell. Yr oedd yn gyfeillgar â John Jones ('Talhaiarn') a William Jones ('Gwrgant'). a bu'n ysgrifennydd 'Cronfa Blwydd-dâl Talhaiarn' yn ystod 1863-5. Ceir papurau yn ymwneud â'r gronfa yn ogystal â llythyr yn llaw 'Cadfan' yn NLW MS 4511C . Yr oedd hefyd yn warden yr eglwys Gymraeg yn Llundain am flynyddoedd lawer. Yn 1870, dewiswyd ef yn olygydd cyntaf y papur Cymraeg eglwysig a elwid Y Dywysogaeth, ond bu farw 11 Gorffennaf 1870; claddwyd ef ym mynwent y Rhyl. 'Cadfan' oedd awdur Caban F'Ewyrth Twm, cyfieithiad Cymraeg o Uncle Tom's Cabin, a gyhoeddwyd gan Cassell yn 1853 gyda darluniau gan Cruickshank, a hefyd Llyfr Gweddi i Dŷ Gweddi, cyfieithiad Cymraeg o waith gan W. B. Stevens, diwinydd Americanaidd.

Awdur

• Hywel David Emanuel, (1921 - 1970)

Ffynonellau

• Bye-Gones, relating to Wales and the Border Counties, 1897, 45, 64, a 162-3
• T. R. Roberts, Eminent Welshmen: a short biographical dictionary of Welshmen... from the earliest times to the present (1908)
• T. M. Jones, Llenyddiaeth fy Ngwlad: sef hanes y newyddiadur a'r cylchgrawn Cymreig yn Nghymru, America, ac Awstralia, yn nghyd a'u dylanwad ar fywyd cenedl y Cymry (Treffynnon 1893), 20
• Yr Haul, 1870, 256
• Baner ac Amserau Cymru, 20 Gorffennaf 1870
• Catalogue of Printed Literature in the Welsh Department, Cardiff Free Libraries (1898), 517
• Archifau LlGC: NLW MS 4511C: The 'Talhaiarn' Testimonial Fund
• H. Blackwell, NLW MS 9276A: A Dictionary of Welsh Biography 9276 (431)

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q27972098

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/