JONES, JOHN ('Talhaiarn '; 1810 - 1869), pensaer a bardd

Ganwyd 19 Ionawr 1810 yn Nhafarn yr Harp, Llanfairtalhaiarn, sir Ddinbych. Cafodd ei addysg yn ysgol y Llan ac mewn ysgolion eraill yn Rhuddlan ac Abergele, ond daeth adref i ddysgu crefft ei dad, sef asiedydd. Pan oedd yn 15 oed prentisiwyd ef gyda phensaer o'r enw Ward, a arolygai ar y pryd blas yr arglwydd Bagot, Pool Park, Rhuthyn. Yn 1830 aeth i wasanaeth T. Penson (gweler dan Penson, R. K.), arolygydd pontydd siroedd Dinbych a Maldwyn, ac yn 1843 symudodd i Lundain yn bensaer yng nghwmni Mri. Scott a Moffatt, penseiri eglwysig. Gadawodd hwy yn 1851 ac ymuno â Syr Joseph Paxton, a bu yn un o arolygwyr gwaith y Plas Grisial yn Llundain, a phlas y barwn Meyer de Rothschild gerllaw Mentone, Ffrainc. Yn 1855 danfonwyd ef i Ffrainc i arolygu adeiladwaith plas y barwn James Rothschild, ac ymhen tair blynedd dychwelodd adref i adfer ei iechyd. Dychwelodd eilwaith at ei alwedigaeth, a bu'n arolygu gwaith plas yr iarll Russell yn Battlesden Park, swydd Bedford. Oherwydd ei afiechyd, y gymalwst, penderfynodd ymneilltuo, a daeth adref i'r Harp; bu farw drwy ei law ei hun ar 7 Hydref 1869.

Dyma restr o'i weithiau: Awdl y Greadigaeth … 1849; Eisteddfod Genhedlaethol Abertawe, 1863, Awdl er Coffadwriaeth am y diweddar Dywysog Cydweddog 'Albert Dda' … 1863; Gwaith Talhaiarn, y gyfrol gyntaf gan H. Williams, 1855, yr ail gan T. Piper, 1862, a'r drydedd gan W. J. Roberts, Llanrwst, 1869. Lluniodd eiriau Cymraeg ar Llywelyn, a dramatic cantata, 1864, ac ar The Bride of Neath Valley, 1867. Gwelir ei eiriau ar geinciau yn Welsh Melodies John Thomas ('Pencerdd Gwalia'), a lluniodd eiriau hefyd ar alawon i Brinley Richards, Blockley, 'Owain Alaw,' a J. D. Jones.

Awdur

• David Gwenallt Jones, (1899 - 1968)

Ffynonellau

• Y Geninen, 1888, 52
• Talhaiarn, Y Geninen, Cyf. VI, rhif 4, Hydref 1888, tt.282-287
• Caneuon Talhaiarn, gyda rhagdraeth gan Anthropos, 1902
• Talhaiarn, Detholiad o Gerddi (Aberystwyth 1930) (gol. T. Gwynn Jones), 1932
• Archifau LlGC: NLW MSS. 4501-15: Talhaiarn Manuscripts
• Gwyneddigion and Cymreigyddion, Y Cymmrodor, Cyf. 50, 1951, tt.134-6
• Archifau LlGC: NLW MS 16094iE & iiG: Papers regarding Penybont, Llanfair Talhaiarn

Darllen Pellach

• Dewi Maelor Lloyd, Talhaiarn (Caerdydd 1999)
• Erthygl Wicipedia: John Jones

Delweddau

• William Roos, John Jones, "Talhaiarn"
• William Roos, Talhaiarn
• John Thomas, John Jones (Talhaiarn, 1810-69)
• John Thomas, John Jones (Talhaiarn, 1810-69)
• John Thomas, John Jones (Talhaiarn, 1810-69)
• The London Photographic Company: John Jones, 'Talhaiarn'
• W. Griffith, John Jones, 'Talhaiarn'
• Caldesi, Leonida & Co: John Jones, 'Talhaiarn'
• John Brown, The burial place of John Jones, 'Talhaiarn'
• LlGC: The burial place of John Jones, 'Talhaiarn'
• John Thomas, Monument to John Jones (Talhaiarn, 1810-1869), Llanfair Talhaearn
• The London Photographic Company: Mother of John Jones, 'Talhaiarn'
• LlGC: Gwobr Pwyllgor Llandudno i Talhaiarn am yr englynion gorau ar ddyvodiad Thomas Edward Mostyn Llwyd Mostyn Yswain [?] oed

Dolenni Ychwanegol

• Archifau LlGC: NLW MS 16139E: Talhaiarn papers
• VIAF: 63274453
• Wikidata: Q7679452

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/