THOMAS, JOHN (fl. 1689-1712), gweinidog cynnar gyda'r Annibynwyr ar lannau Teifi

Preswyliai yn Llwyn-y-grawys, Llangoedmor, ger Aberteifi; ni wyddys ddim am ei dras nac odid ddim am fanylion ei yrfa - dywedir, ond heb nodi unrhyw sail, iddo fod yn un o'r prifysgolion. Yr oedd yn aelod o gynulleidfa gymysg o Annibynwyr a Bedyddwyr ar lannau Teifi, a fu ar un adeg yn ymgynnull (ymhlith mannau eraill) yn Rhosgilwern, Cilgeran, y credir bod Jenkin Jones (bu farw 1689) yn byw ynddo. John Thomas oedd y tyst cyntaf i ewyllys Jenkin Jones, ac awgryma hyn efallai ei fod eisoes wedi ei urddo'n gydweinidog ag ef. Erbyn hynny, yr oedd pwnc bedyddio babanod yn corddi'r Ymneilltuwyr, a threfnwyd dadl gyhoeddus, yn 1691 neu 1692, rhwng John Thomas a John Jenkins (1656? - 1733), Rhydwilym, ar y mater; ciliodd y Bedyddwyr o'r gynulleidfa gymysg ac ymaelodi yn Rhydwilym. Yn 1709 canolbwyntiodd John Thomas ei eglwys ar dy cwrdd newydd yn Llechryd. Cymerth ran yn y 'synodau' a alwyd ynghyd i geisio terfynu ' dadl Henllan '; y mae'n amlwg ei fod yn ŵr o ddylanwad mawr, a sieryd arweinwyr y ddwyblaid yn Henllan â pharch mawr amadano. Nid yw ei enw yn rhestrau John Evans (tua 1715) ond y mae dogfen yn cadarnhau eiddo ei weddw yn nodi dyddiad ei farw ym mis Rhagfyr 1712.

Awdur

• Yr Athro Emeritus Robert Thomas Jenkins, (1881 - 1969)

Ffynonellau

• Hanes Eglwysi Annibynnol Cymru, iv, 154-5, 158
• Josiah Thomas Jones, Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru (Aberdâr 1867-70), ii, 585
• Mathias Maurice, 'Byr a Chywir Hanes' yn Y Cofiadur, 1925, 45
• Jeremy Owen, Golwg ar y Beiau y sydd yn yr hanes a brintiwyd ynghylch pedair neu bum mlynedd i nawr, ym mherthynas i'r rhwygiad a wnaethbwyd yn Eglwys Henllan … 1707, 1708, 1709 (Caerfyrddin 1732-3), adargraffiad Prifysgol Cymru, 43, 45-7
• Dogfennau LlGC Clynfiew, Bocs 6, 463 (gwybodaeth gan James Lloyd)

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20821176

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/