EVANS, JOHN (1702 - 1782), clerigwr gwrth-Fethodistaidd

Ganwyd ym Meidrym 2 Medi 1702, yn fab i Rice Evans ac yn ŵyr i Thomas Price, a fu'n ficer Meidrym gyda Llanfihangel Abercywyn am 39 mlynedd. Addysgwyd ef yn ysgol ramadeg Caerfyrddin ac yng Ngholeg Iesu, Rhydychen, lle'r ymaelododd 26 Chwefror 1721-2, ond ni raddiodd (er y dywedir gan rai iddo raddio). Yn 1730, cafodd fywoliaeth Eglwys Cymyn (sillebir yr enw amryw ffyrdd) gan y Goron, ond ni wasnaethai'r plwyf ond am ychydig wythnosau bob haf - bu Peter Williams yn gurad iddo, ond cafodd ei droi ymaith am fod yn Fethodist. Yn Llundain yr oedd John Evans yn byw - yn Cowley Street, Westminster; yr oedd Richard Morris o Fôn yn gymydog a chyfaill iddo. Yr oedd mewn ffafr gan Edmund Gibson, esgob Llundain, a thua 1742 penodwyd ef yn ' Ddarllenydd ' (h.y. yn gaplan na byddai'n pregethu) yng Nghapel y Brenin yn Whitehall. Yn 1750, pregethodd i'r ' Society of Antient Britons ' ar ddydd Gŵyl Ddewi, a chyhoeddwyd y bregeth. Yr oedd yn aelod gwreiddiol (1751) o'r Cymmrodorion, ac yn aelod o gyngor y gymdeithas honno. Golygodd yn 1769 argraffiad o'r Beibl Cymraeg nad oedd ei orgraff wrth fodd y Morysiaid. Eithr enillodd lawer mwy o sôn (yn hytrach, o anghlod) drwy ei ymosodiadau ar Griffith Jones ac ar Fethodistiaeth - yn hyn o beth, dilynodd esiampl ei noddwr Gibson a chafodd ei anogaeth hefyd. Eisoes yn 1745 yr oedd rhyw ddrwg rhyngddo a Griffith Jones; yn 1749 cyhoeddodd bamffledyn yn ei erbyn ef a Whitefield, ac yn 1752 ei draethawd Some Account of the Welch Charity Schools (etc.), ymosodiad bustlaidd dros ben, sydd er hynny'n cynnwys manylion gwerthfawr na ddylid mo'u hanwybyddu, er mor anodd yw gwahanu rhwng y ffeithiau a'r tro a rydd Evans iddynt. Gwnaeth y llyfr lawer mwy o ddrwg i enw John Evans nag i Griffith Jones. Bu farw ym Mawrth 1782; claddwyd yn Eglwys Cymyn, meddai rhestr y plwyf, 14 Mawrth 1782.

Awdur

• Yr Athro Emeritus Robert Thomas Jenkins, (1881 - 1969)

Ffynonellau

• Crybwylliadau yn Some account of the Welch charity-schools and of the rise and progress of Methodism in Wales, through the means of them, under the sole management and direction of Griffith Jones, clerk, Rector of Llandowror in Carmarthenshire in a short history of the life of that clergyman, as a clergyman (London 1752) (uchod)
• Foster, Alumni Oxonienses: the members of the University of Oxford
• J. H. Davies (gol.), The Letters of Lewis, Richard, William, and John Morris, of Anglesey, (Morrisiaid Môn) 1728-1765 (1907–9), cyf. I, 171, 174, 177, 197-8, 224
• Transactions of the Carmarthenshire Antiquarian Society and Field Club, viii, 19
• D. Salmon yn Journal of the Welsh Bibliographical Society, i, 118-22; ii, 65-71, a hefyd yn yr atodiad i F. A. Cavenagh, The life and work of Griffith Jones of Llanddowror (Caerdydd 1930)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 75392441
• Wikidata: Q6231974

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/