WILLIAMS, PETER (1723 - 1796), clerigwr Methodistaidd, awdur, ac esboniwr Beiblaidd

Ganwyd 15 Ionawr 1723, yn West Marsh, Llansadyrnin, Sir Gaerfyrddin, mab Owen ac Elizabeth Williams. Addysgwyd ef yn ysgol ramadeg Caerfyrddin, ac yno, yn 1743, cafodd dröedigaeth dan bregeth George Whitefield. Bu'n athro am dymor byr yng Nghynwyl Elfed. Ordeiniwyd ef yn ddiacon yn 1745, a bu'n gurad yn Eglwys Gymyn, Abertawe, Llangrannog, a Llandysilio Gogo. Bu mewn helbul yn ei blwyfi oherwydd ei Fethodistiaeth, a gwrthododd yr esgob ei ordeinio'n offeiriad. Ymunodd â'r Methodistiaid yn 1747, a dechreuodd deithio'r wlad i bregethu. Priododd, 1748, â Mary Jenkins o Lanlluan, a chyn hir ymsefydlodd yn y Gelli Lednais, Llandyfaelog. Bu farw yno 8 Awst 1796. Meibion iddo oedd Eliezer a Peter Bailey Williams.

Yr oedd Peter Williams yn un o brif arweinwyr y mudiad Methodistaidd yng Nghymru. Yr oedd yn llenor hefyd a bardd. Ceir ei emynau yn Rhai Hymnâu ac Odlau Ysprydol , 1759, a Hymns on Various Subjects , 1771; cyhoeddodd farwnadau i William Davies, Castell-Nedd, 1787, a Daniel Rowland, 1790. Ei brif lyfrau yw Blodau i Blant , 1758; Galwad gan wyr eglwysig , 1781; Cydymaith mewn Cystudd , 1782; Yr Hyfforddwr Cymreigaidd , 1784; Y Briodas Ysbrydol , 1784; Ymddygiad Cristianogol , 1784. Cyfaddasodd a throsodd nifer o lyfrynnau o'r Saesneg hefyd. Yr oedd a wnâi a chyhoeddi Trysorfa Gwybodaeth, neu, Eurgrawn Cymraeg, 1770, y cyhoeddiad cyfnodol cyntaf Cymraeg. Mater o ddadl yw prun ai ef ai Josiah Rees oedd ei olygydd. Prif waith ei fywyd oedd cyhoeddi argraffiadau o'r Beibl gyda sylwadau ar bob pennod. Daeth yr argraffiad cyntaf i ben yn 1770, a bu galw wedyn am argraffiadau eraill. Bu 'Beibl Peter Williams ' mewn bri mawr yng Nghymru am lawer cenhedlaeth, a chyhoeddwyd miloedd o gopiau ohono o bryd i'w gilydd. Cyhoeddodd y Mynegeir Ysgrythurol, 1773, a bu hwnnw'n gymorth nid bychan i astudio'r Beibl gan ddarllenwyr y werin Gymreig. Cafodd ei ddrwgdybio o goleddu Sabeliaeth oherwydd ei esboniad ar Ioan i, 1, ond ar ôl cyhoeddi argraffiad o Beibl bychan John Canne yn 1790 y torrodd y storm arno. Cyhuddwyd ef o gyhoeddi heresi Sabeliaeth, a diarddelwyd ef yn sasiwn Llanddilo Fawr yn 1791. Treuliodd weddill ei oes yn dadlau'n chwerw â'r Methodistiaid, a dyna'r pryd y cyhoeddodd ei lyfrynnau diwethaf, sef Llythyr at Hen Gydymaith, 1791; Tafol i Bwyso Sosiniaeth, 1791; Dirgelwch Duwioldeb, 1792; a Gwreiddyn y Mater, 1794.

Awdur

• Y Parchedig Gomer Morgan Roberts, (1904 - 1993)

Ffynonellau

• Owen Williams, Cofiant, neu Hanes bywyd a marwolaeth y Parchedig Peter Williams, o Gaerfyrddin … Wedi ei gasglu a'i gyfieithu (Caernarfon 1817)
• St. George A. Williams, The English works of the late Rev. Eliezer Williams, M.A., Vicar of Lampeter and Caio cum Llansawel … with a memoir of his life (Llundain 1840)
• Cylchgrawn Cymdeithas Hanes y Methodistiaid Calfinaidd, vi, 35; xxxiv, 49
• enwir y ffynonellau llawysgrif yn Gomer M. Roberts, Bywyd a Gwaith Peter Williams (Caerdydd 1943)

Darllen Pellach

• J. Morgan Jones a W. Morgan, Y Tadau Methodistaidd (1895-1897), i, 433-458
• Erthygl Wicipedia: Peter Williams

Gweithiau

• Daniel Rowlands, Peter Williams, Pumtheng araith ar amryw destynau (Caerfyrddin 1762)
• David Tucker, Peter Williams (gol.), The Dial of Ahaz spiritualized (Carmarthen 1770)
• David Tucker, Peter Williams (gol.), Hugh Hughes (cyf.), Deial Ahaz, wedi ei hysprydoli (Caerfyrddin 1773)
• Peter Williams, Cywydd o goffadwriaeth, ar farwolaeth y Parchedig Mr. William Davies, o Gastell-Nedd, a fu farw y 17 o Awst 1787... Ynghyd a rhai pennillion o goffadwriaeth Jane Williams, o Gaer-Wen, Ymhlwyf Penbre... (Caerfyrddin 1787?)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 17100788
• Wikidata: Q18917233

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/