EVANS, SAMUEL ('Gomerydd '; 1793 - 1856), golygydd

Ganwyd yn Llwyn-y-piod, ger St Clears. Yn 1807 prentisiwyd ef gydag Evans, argraffydd, Caerfyrddin. Pan fu farw Joseph Harris ('Gomer') yn 1825 symudwyd swyddfa Seren Gomer o Abertawe i Gaerfyrddin, ac yn 1827 penodwyd Samuel Evans yn gyd-olygydd â D. D. Evans, ond llanwodd y swydd ei hun o 1835 hyd 1850, pryd y cyfrifid ef yn un o brif newyddiadurwyr Rhyddfrydol ei ddydd. Yn 1852 ymunodd â swyddfa William Owen yng Nghaerdydd, ac yno golygodd Seren Cymru hyd ddiwedd 1852, pan orffennwyd ei chyhoeddi, a'r Bedyddiwr o 8 Tachwedd 1854 hyd ei farwolaeth. Yr oedd hefyd yn ysgolhaig Cymraeg. Yn 1839 cyhoeddodd argraffiad diwygiedig o Eiriadur Dr. William Richards o Lynn, ac yn 1840 penodwyd ef gan Gymreigyddion y Fenni yn aelod o bwyllgor o bump a ddewiswyd i ddiwygio orgraff yr iaith Gymraeg. Ni chyfarfu'r pwyllgor erioed, ond cyhoeddodd Evans ei sylwadau ei hun ar y pwnc mewn cyfres o lythyrau yn Seren Cymru yn 1852 a gyhoeddwyd wedyn yn 1854 dan y teitl Y Gomerydd. Golygodd hefyd Y Cymro Bach, 1855, casgliad o weithiau Benjamin Price, a chyfieithodd lawer o esboniad y Dr. Gill yn y Gymraeg. Bu farw yng Nghaerdydd 30 Awst 1856, a chladdwyd ef ym mynwent y Tabernacl (eglwys y Bedyddwyr), lle yr oedd yn aelod.

Awdur

• Walter Thomas Morgan, (1912 - 1990)

Ffynonellau

• Y Bedyddiwr, 1856, 316
• Yr Haul, 1856, 324
• Seren Gomer, 1856, 476
• Bye-Gones, relating to Wales and the Border Counties, 1891, 184
• Edward Jones, Rhestr gyda nodiadau byrion, o Enwogion Cymreig o 1700 i 1900 (1908)
• T. M. Jones, Llenyddiaeth fy Ngwlad: sef hanes y newyddiadur a'r cylchgrawn Cymreig yn Nghymru, America, ac Awstralia, yn nghyd a'u dylanwad ar fywyd cenedl y Cymry (Treffynnon 1893), 84, 95-6

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20734388

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/