EVERETT, ROBERT (1791 - 1875), a'i frawd EVERETT, LEWIS (1799 - 1863); gweinidogion gyda'r Annibynwyr

Ganwyd y ddau yn y Gronant, Sir y Fflint, Robert yn 1791 a Lewis ar 20 Chwefror 1799. Ysgotyn oedd eu taid, a'u nain yn Saesnes; goruchwyliwr gwaith plwm oedd eu tad, ac aelod o eglwys Trelawnyd a phregethwr cynorthwyol.

Dechreuodd Robert Everett bregethu yn 1809; aeth i ysgol ramadeg Dinbych ac yn 1811 i athrofa Wrecsam a oedd y rhan fwyaf o'r amser y bu yno o dan ofal y Dr. George Lewis, a chafodd gynnig bod yn gyd-athro iddo. Urddwyd ef yn weinidog Lôn Swan, Dinbych, yn 1815. Yn 1823 ymfudodd i America i ofalu am eglwys Gymraeg Utica. Enillasai iddo'i hun safle anrhydeddus ymhlith gweinidogion pennaf Cymru; cyfrifai Robert Thomas ('Ap Vychan') ef mor afaelgar pregethwr â Williams o'r Wern; cymerth ran amlwg yn nadleuon diwinyddol y cyfnod, ac ysgrifennodd draethawd ar 'Prynedigaeth' i lyfryn John Roberts, Llanbrynmair, Galwad Ddifrifol (gweler Cofiant John Jones, Talysarn, 447). Cyhoeddodd hefyd gynllun o law-fer Gymraeg a'r Catecism Cyntaf neu'r Addysgydd. Symudodd o Utica i Winfield yn 1833, ac yn 1838 i ofalu am eglwysi Steuben a Phenmynydd; bu farw yno 25 Chwefror 1875. Yn 1840 cychwynnodd Y Cenhadwr Americanaidd; cyhoeddodd a golygodd ef ei hun tra y bu byw a chanddo ei argraffwasg ei hun. Daeth yn gylchgrawn (misol) poblogaidd a chyfoethog iawn. Cychwynnodd gyhoeddiadau misol eraill fel Y Dyngarwr a'r Detholydd, ond byrhoedlog fuont.

Ef a dderbyniodd ei frawd LEWIS EVERETT yn aelod yn Ninbych. Wedi ysbaid fel masnachwr aeth yntau i'r weinidogaeth; urddwyd ef yn Llangwyfan yn 1831, a bu yno hyd 1835 pryd y symudodd i ofalu am eglwysi Llanrwst, Trefriw, a Nantyrhiw; arhosodd yno wyth mlynedd, gan ymddeol oherwydd afiechyd a myned i Rhyl i fyw. Cyn hir cymerth ofal eglwys Ochr y Foel, Dyserth, a bu'n cadw ysgol ddyddiol. Bu farw 1 Ebrill 1863, a chladdwyd ef ym mynwent blwyfol Trelawnyd.

Nodyn golygyddol 2022:

Yn Hydref 2022 cafodd Robert Everett ei gynnwys yn yr American National Abolition Hall of Fame am ei waith yn yr ymgyrch yn erbyn caethwasiaeth.

Awdur

• Y Parchedig Richard Griffith Owen, (1890 - 1973)

Ffynonellau

• D. Davies ('Dewi Emlyn'), Cofiant Robert Everett (Utica 1879)
• Josiah Thomas Jones, Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru (Aberdâr 1867-70), i, 364-6
• Hanes Eglwysi Annibynnol Cymru, iv, 215, 257
• Album Aberhonddu … o'r flwyddyn 1755 hyd 1880 (1898), 59
• Ap Vychan, Cadwaladr Jones, Dolgellau ei fuchedd, ei weinidogaeth, ei ddefnyddioldeb cyffredinol, a phrif linellau ei nodweddiad (Liverpool 1870), 26

Darllen Pellach

• BBC Wales News: Anti-slavery: Welsh abolitionist Robert Everett recognised in USA
• Erthygl Wicipedia: Robert Everett

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20202170

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/