FITZOSBERN, WILLIAM (bu farw 1071), iarll Henffordd, arglwydd Breteuil yn Normandy

Câr a chyfaill William I. Efe oedd y cyntaf i gymell William i geisio goresgyn Lloegr a daeth yn bennaf gŵr yn y gwaith hwnnw; efe a fu'n gyfrifol, yn bennaf, am sefydlu teyrnasiad y Normaniaid ar arfordir Cymru ac am oresgyn Gwent. Daeth yn iarll Henffordd yn gynnar yn 1067, a bu i'w ymosodiadau trwm ar dir y goror beri i Bleddyn a Rhiwallon ap Cynfyn o Bowys ymuno fel cynghreiriaid â Saeson Mercia yn 1067 a pharhau yn y cyswllt hwnnw nes i wŷr Mercia ymostwng yn derfynol yn 1070. Gorchfygodd Fitzosbern Faredudd a Rhys ab Owain, Deheubarth, a Chadwgan ap Meurig, Morgannwg (c. 1070), adeiladodd gestyll yn Wigmore, Clifford, Ewias Harold, Trefynwy, a Chepstow, a gorchfygodd Gwent. Ystyrid yn Lloegr ei fod yn ŵr gerwin, eithr yr oedd yn gymodlawn yn ei ymwneud â Chymry Gwent, gan adael i amryw ohonynt gadw eu tiroedd ar y telerau ffafriol a gawsent gan Gruffydd ap Llywelyn; ni chollodd mo'r meiri Cymreig eu lle ychwaith. Cyn ymadael â'r wlad am y tro diwethaf daeth i delerau â Maredudd ab Owain a chaniatáu iddo drefedigaeth ('vill') Ley. Er mwyn cryfhau y gyfres o gestyll amddiffynnol ar y goror cysylltodd â hwynt fwrdeisdrefi y rhoddwyd siarteri iddynt, gan ddenu pobl i ymsefydlu ynddynt trwy roddi iddynt amodau byw ffafriol; e.e. rhoes i'w denantiaid Ffrengig yn Henffordd y breiniau rhyddfrydig a roesai i'w bobl yn Breteuil. Daeth y breiniau hyn yn batrwm i'r siarteri a roddwyd gan amryw o'r arglwyddi Normanaidd i'w bwrdeisdrefi hwythau, a bu ganddynt ddylanwad mawr yng Nghymru gan fod Henffordd yn cael edrych arni yn gyffredinol fel patrwm o fwrdeisdref. Lladdwyd Fitzosbern mewn brwydr yn Cassel, 20 Chwefror 1071, a chladdwyd ef yn Cormeilles yn Normandi.

Awdur

• Ceinwen Hannah Thomas, (1911 - 2008)

Ffynonellau

• Edward Augustus Freeman, The history of the Norman conquest of England, its causes and its results (1867-79), iv, 66-72, 103-6, 111, 126, 241-3, 502-4
• Oxford Dictionary of National Biography
• The English historical review, 1900, 74, 76, 302-3, 305-8, 313, 317-8
• J. E. Lloyd, A History of Wales from the Earliest Times to the Edwardian Conquest (London 1911), 150
• J. E. Lloyd, A History of Wales from the Earliest Times to the Edwardian Conquest (London 1911), 374-6
• The Text of the Book of Llan Dâv (Oxford 1893), 277-8
• Trafodion Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion, 1899 - 1900, 148

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: William FitzOsbern

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q1244579

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/