GRIFFITH, EDMUND (1570-1637), esgob Bangor

Ganwyd yn 1570, mab Griffith ap John Griffith, Cefnamwlch, Llŷn. Addysgwyd ef yng Ngholeg y Trwyn Pres, Rhydychen (B.A. 1589, M.A.. 1592, B.D. 1599). Daeth yn rheithor Llandwrog, 1596-1637; canon Bangor, 1600; rheithor segur-swydd Llanfor, Sir Feirionnydd, 1601; rheithor Llanbedrog, 1604; archddiacon Bangor, 1606; deon Bangor, 1613-33; ac esgob Bangor, 1633-7. Trwy ei wraig Gwen, merch Morris ap Gruffydd, Methlan, Llŷn, bu iddo 15 o blant. Bu farw 26 Mai 1637.

Pan oedd yn ddeon Bangor yr oedd ei berthynas â'r esgob Lewis Bayly yn dynn hyd at dorri. Cwympasant allan â'i gilydd ar fater gweinyddu Ysgol y Friars, Bangor, a bu i'w hamryfal wahaniaethau barn beri i'r ddau ymddangos gerbron Llys Ystafell y Seren a'r Cyfrin Gyngor. Y mae'n debyg fod eu gelyniaeth at ei gilydd yn rhan o'r gweryl fawr rhwng John Griffith, Cefnamwlch, nai y deon, a Sir John Wynn, Gwydir, a gynorthwyid gan yr esgob. Pan oedd yn esgob cyhuddwyd ef gan blwyfolion Bangor ym mis Ionawr 1637 o ddewis yn wardeiniaid ddynion a oedd yn codi treth anghyfreithlon at dalu am gadwraeth adeiladau'r eglwys gadeiriol; yr un mis anfonodd plwyfolion Beddgelert achwyniad ato oherwydd iddo ddewis curad iddynt nad oedd yn pregethu nac yn medru siarad Cymraeg. Cynhaliodd yr esgob synod o glerigwyr ei esgobaeth ym mis Tachwedd 1636.

Y mae'r esgob Edmund Griffith yn cael ei gymysgu weithiau ag EDMUND GRIFFITH (1559 - 1617), Carreglwyd, sir Fôn.

Awdur

• Yr Athro Glyn Roberts, (1904 - 1962)

Ffynonellau

• Oxford Dictionary of National Biography
• A. Ivor Pryce, The Diocese of Bangor in the sixteenth century being a digest of the registers of the bishops, A.D. 1512-1646 (1923), 30, 32
• J. E. Griffith, Pedigrees of Anglesey and Carnarvonshire Families (1914)
• Foster, Alumni Oxonienses: the members of the University of Oxford
• Calendar of Wynn (of Gwydir) Papers, 1515–1690, in the National Library of Wales and elsewhere, 568, 980, 1040, 1080, 1151, 1166, 1417, 1425, 1592
• Barber a Lewis, The history of Friars School, Bangor (1901)
• Reports of the Historical Manuscripts Commission, 5th R., 417, 419
• Acts of the Privy Council of England, 1619-21, 106, 123, 136-7, 139-40
• Calendar of State Papers, Domestic Series, 1625-6, 355; 1628-9, 364; 1636-7, 375
• Trafodion Cymdeithas Hynafiaethwyr a Naturiaethwyr Môn, 1929 (55); 1930 (89)

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q5339515

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/