HERBERT, Syr JOHN (1550 - 1617), gwr o'r gyfraith sifil, llysgennad, ac ysgrifennydd y wladwriaeth

Ail fab Matthew Herbert (Abertawe) ac wyr Syr George Herbert, yr aelod seneddol cyntaf dros sir Forgannwg y gwyddys amdano a mab Syr Richard Herbert o Ewyas (gweler Herbert, ieirll Pembroke). Daeth yn aelod o'r Doctors' Commons (1573), yn gyd-gomisiynwr llys y llynges gyda Dr. David Lewis (1520? - 1584), ac yn 'Master of Requests' (gyda William Aubrey o 1590), 1586-1601. Cymerth ei D.C.L. yn Rhydychen ac yr oedd yn un o'r doethuriaid a ddewiswyd i 'ddadleu' gerbron Elisabeth pan ymwelodd hi â Rhydychen yn 1592. Oherwydd ei 'berffeithrwydd mewn ieithoedd' - ceir enghraifft o hyn yn y ffaith ei fod yn parhau i fod yn rhugl ei Gymraeg ar ôl treulio oes yn Lloegr - fe'i defnyddiwyd yn gyntaf i gwestiyno carcharorion rhyfel o wledydd eraill (1574), wedi hynny ar genhadaethau ynglyn â masnach yn Denmarc (1583 a 1600), Pwyl (1583-4), a Brandenburg (1585), ac ar genhadaethau gwleidyddol yn yr Iseldiroedd (1588) a Ffrainc yn 1598 gyda'r ysgrifennydd Cecil - bu'n ysgrifennydd i Cecil ar ôl iddynt ddychwelyd. Awgrymwyd ei ddewis fel llysgennad parhaol yn Ffrainc yn 1598 ac fel canghellor y Duchy of Lancaster y flwyddyn ddilynol, ond fe gafodd ei ddewis (Ebrill 1600) yn Ail Ysgrifennydd y Wladwriaeth (teitl cywrain a newydd), yn aelod o'r Cyfrin Gyngor (10 Mai), ac, yn gynnar wedi hynny, yn ysgrifennydd Cyngor y Gogledd (lle y gweithredai trwy gyfrwng dirprwy). Bu'n cynorthwyo llysgennad a anfonwyd i Ffrainc ynglyn â'r ymgynghori (na ddaeth dim ohono) gyda Sbaen yn Boulogne (Mai hyd Awst 1600), a chymerth ran ym mhrawf Syr Gelly Meyrick a rhai eraill y bu a fynnent â gwrthryfel iarll Essex (1601), cafodd ei wneuthur yn farchog ac yn aelod o'r Cyngor yn Llwydlo (1602), ac yr oedd allan o'r wlad ar ei drydedd genhadaeth i Ddenmarc (Medi 1602-Mawrth 1603) pan fu Elisabeth farw. Cafodd gadw ei swyddi o dan Iago I; yr oedd yn gomisiynwr mater yr uno â'r Alban ac yn gomisiynwr materion eglwysig yn 1603 ac ar gomisiynau eraill yn 1608; eithr gwell oedd gan y brenin, pan oedd Cecil i ffwrdd, weithredu trwy gyfrwng ysgrifenyddion answyddogol megis ei ffefryn Philip Herbert yr iarll Montgomery 1af wedi hynny. Ymhellach, pan symudwyd Cecil i Dy'r Arglwyddi, gosodwyd ar Herbert amddiffyn y polisi brenhinol yn Nhy'r Cyffredin; serch iddo fod yn aelod o'r ty hwnnw er y flwyddyn 1586 - dros fwrdeisdref yn Lloegr i gychwyn ac yna dros sir Forgannwg (1601) a sir Fynwy (1604-11) - nid ydoedd yn wleidyddwr. Pan fu farw ei noddwr a'i gydweithiwr Cecil (bellach yn iarll Salisbury) yn 1610, cafodd Herbert siom pan na chafodd ei ddilyn ef yn Brif Ysgrifennydd - cadwyd y swydd yn wag hyd 1614, ac er bod Herbert yn ysgrifennydd mewn enw ni bu â fynnai mwyach â materion cyhoeddus ac ni bu iddo eistedd yn Senedd 1614. Bu farw Gorffennaf 1617 yng Nghaerdydd ar ôl (efallai, oblegid canlyniadau) gornest ymladd rhyngddo ef a Syr Lewis Tresham. Trwy ei wraig Margaret, merch William Morgan, Cefn Coch (neu o Benclawdd), bu iddo un plentyn - merch.

Awdur

• Yr Athro Emeritus Arthur Herbert Dodd, (1891 - 1975)

Ffynonellau

• Calendar of State Papers, Domestic Series, 1592-1617
• Acts of the Privy Council of England, 1571-1616
• Reports of the Historical Manuscripts Commission, Cecil, iii-xviii
• McClure, The letters of John Chamberlain (Philadelphia 1939)
• Register of the University of Oxford (1884–9), i, 43, 122, 230; iii, 146
• Foster, Alumni Oxonienses: the members of the University of Oxford, I, i, 695
• Llawysgrifau Dinas Powys yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru 105, 109, 124
• Llawysgrifau Penlle'rgaer yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth, B, parcel 3, No. 2
• Froude, History of England from the Fall of Wolsey to the Death of Elizabeth (Llundain 1856-70), pen. xxxv
• Florence Mary Greir Evans, The Principal Secretary of State. A survey of the office from 1558 to 1680 (Manchester 1923)
• D. H. Willson, The Privy Councillors in the House of Commons 1604-1629 (Minneapolis 1940)
• W. R. Williams, The parliamentary history of the principality of Wales, from the earliest times to the present day, 1541-1895 (Brecknock 1895), 96
• Trafodion Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion, 1942, 19-20, 27
• R. R. Reid, The King's Council in the North (Llundain 1921), 155
• Coote, Sketches of the Lives and Characters of Eminent English Civilians (1804), 51, n

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 49069359
• Wikidata: Q3809335

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/