HUGHES, JAMES ('Iago Trichrug'; 1779 - 1844), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, bardd, ac esboniwr Beiblaidd

Ganwyd 3 Gorffennaf 1779, yn y Neuadd-ddu, Ciliau Aeron, Sir Aberteifi, mab Jenkin ac Ellen Hughes. Cafodd ychydig o addysg elfennol yn ei ardal a phrentisiwyd ef yn of. Cafodd dröedigaeth yn 1797 wrth wrando ar y Parch. Dafydd Parry, Llanwrtyd, ac ymaelododd gyda'r Methodistiaid yn Llangeitho. Aeth i Lundain yn 1799 ac ymsefydlodd yn Deptford, lle bu'n flaenllaw gyda chychwyniad achos crefyddol Cymreig. Gwrthgiliodd am dymor, ond ymaelododd drachefn yng nghapel Wilderness Row. Dechreuodd bregethu yn 1810, ac ordeiniwyd ef i'r weinidogaeth yn sasiwn Llangeitho, 1816. Codwyd capel newydd gan ei eglwys yn Jewin Crescent, a galwyd arno yntau i'w bugeilio yn 1823. Cymerth ran yn rhai o ddadleuon diwinyddol y Methodistiaid, sef yn nadl 'Prynu'r Bendithion,' a dadl Rhyddfreiniad y Pabyddion. Bu farw 2 Tachwedd 1844 yn ei gartref yn Rotherhithe, a'i gladdu ym mynwent Bunhill Fields.

Ysgrifennodd lawer yn ei oes i'r cyfnodolion Cymraeg, a daeth i'w adnabod yn y cylchoedd barddol wrth yr enw 'Iago Trichrug.' Ei emynau'n unig a lwyddodd i fyw; arferir nifer ohonynt o hyd yng Nghymru, megis 'Mae enw Crist i bawb o'r saint,' 'Cyduned Seion lân,' 'Agorwyd teml yr Arglwydd yn y nef,' etc. Ei waith llenyddol mawr yw ei Esboniad ar y Beibl, a gyhoeddwyd gan Evan Lloyd, yr argraffydd. Dechreuodd ar y gwaith hwn yn 1829 ond bu farw cyn ei gwpláu. Credid mai Roger Edwards a'i cwplaodd, ond bernir yn awr mai rhyw John Jones o Lerpwl a'i gorffennodd. Bu 'Esboniad Siams Huws,' fel ei gelwid, mewn bri mawr am genedlaethau ymhlith aelodau'r ysgol Sul yng Nghymru, a darllennir ef o hyd gan laweroedd. Cyhoeddwyd ei Gyfrol Goffa, sy'n cynnwys ei farddoniaeth a'i bregethau, etc., yn 1911.

Awdur

• Y Parchedig Gomer Morgan Roberts, (1904 - 1993)

Ffynonellau

• 'Buchedd-draeth, neu ychydig o hanes genedigaeth a bywyd (y Parch James Hughes,) Iago Trichrug, a ysgrifiwyd ganddo ei hun, yn y flwyddyn 1825 pan yn 45 oed,' Y Cylchgrawn: sef cyfrwng gwybodaeth grefydol a buddiol ac hanesion eglwysig a gwladol, 1868, tt.124-126, tt.154-158, tt.204-207, tt.227-230
• J. E. Davies, cyfrol goffa
• Cylchgrawn Cymdeithas Hanes y Methodistiaid Calfinaidd, xii, 84; xxvi, 51, 113

Darllen Pellach

• James Hughes (The Commentator), The Christian standard: the monthly magazine of the Cardiff Evangelistic movement, Vol. I, no.12, June 1892

Gweithiau

• William Thomas, 'Fflangell y Cybyddion,' Yr awen lawen; sef, Casgliad o ganiadau dewisol (Caerfyrddin 1851), tt.3-5
• James Hughes, John Elias, Cofiant byr o fuchedd a marwolaeth Thomas Davies, o'r Tir Newydd, plwyf Cegidfa, swydd Drefaldwyn, yr hwn a fu farw Ebrill 18, 1827, yn 23 oed: at yr hyn y chwanegwyd, pigion o rai o'i lythyrau, ynghyd â sylwedd pregeth, a draddodwyd gan y Parch. John Elias, yn Jewin Street, Llundain, ar yr achlysur o'i farwolaeth (Llundain 1827)

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q18534191

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/