HUGHES, JOHN (1787 - 1860), archddiacon Ceredigion, clerigwr efengylaidd, a llenor

Ganwyd yn Llwynglas, Llanfihangel Geneu'r Glyn. Addysgwyd ef yn Ystrad Meurig yn nyddiau John Williams, mab ' Yr Hen Syr.' Wedi hynny, bu'n athro cynorthwyol yn ysgol Putney, ger Llundain, am 18 mis. Ordeiniwyd ef yn ddiacon ac offeiriad gan esgob Llanelwy yn 1811. Ei guradiaeth gyntaf oedd Llandrillo-yn-Rhos, ger Colwyn. Bu yno chwe mlynedd a'r wlad ogylch yn tyrru i'w wrando. Derbyniodd guradiaeth Foleshill, ger Coventry, yn 1817. Yn 1822 (ar farw'r periglor) anfonwyd deiseb gan y plwyfolion at y noddwr (Arglwydd Eldon) yn deisyfu ei benodi i'r fywoliaeth; gwrthodwyd y cais oherwydd syniadau efengylaidd y curad poblogaidd. Derbyniodd guradiaeth Deddington, ger Rhydychen. Cyrchai efrydwyr y brifysgol i wrando arno, ac yn eu plith John Henry Newman. Daeth yn ôl i Gymru, gan dderbyn perigloriaeth Aberystwyth, a churadiaeth Llanbadarn Fawr yr un pryd, a thrachefn ficeriaeth y lle olaf yn 1833. Ei waith cyntaf oedd adeiladu eglwys fawr S. Michael. Cyn hyn (1832) daeth cais ato i ddilyn William Howels yr efengylydd poblogaidd, yn Long Acre, Llundain, eithr dewisodd aros yng Nghymru. Rhoddes esgob Tyddewi (Jenkinson) iddo gadair brebendaidd yng Ngholeg Crist, Aberhonddu, ac yn 1859 penodwyd ef gan Connop Thirlwall yn archddiacon Ceredigion. Daliodd y swyddi hyn hyd ei farw ar 1 Tachwedd 1860. Bu yn gefnogydd cyson i Gymdeithas y Beiblau, ac ymwelodd â phentrefi Lloegr (i ddechrau) a Chymru i ddadlau ei hawliau o bulpud ac oddi ar lwyfan. Cyhoeddodd gyfrolau o bregethau yn Gymraeg a Saesneg. Bu darllen cyffredinol ar ei Nabl, casgliad o salmau ac emynau Cymraeg. Cyfieithodd Esboniad 'Henry a Scott' hyd dros lyfr Deuteronomium, a Myfyrdodau yr Esgob Hall ar y Testament Newydd. Ymysg ei gynhyrchion Saesneg y pwysicaf ydyw Esther and her People, 1832; Ruth and her Kindred, 1839; The Self Searcher, 1848. At y cwbl, rhestrid ef ymysg pregethwyr mawr ei gyfnod.

Awdur

• Y Parchedig Daniel Williams, (1878 - 1968)

Ffynonellau

• Oxford Dictionary of National Biography
• Geirlyfr Bywgraffiadol o Enwogion Cymru (1870)
• Williams, Enwogion Ceredigion (1869)
• bywgraffiad gan ei fab, 1864

Delweddau

• LlGC: The Venble John Hughes, Archdeacon of Cardigan
• J. C. Rowland, The Rev. J. Hughes

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 316879372
• Wikidata: Q18671851

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/