Fe wnaethoch chi chwilio am Sir William Williams, 1st Baronet, of Gray
Awgryma ei enw anghymreig fod gwaed estron yn ei deulu, ac efallai ei bod yn iawn cysylltu'r enw Swrdwal â'r ' de Surda Valle ' a geir yn enw'r Normaniad ' Robertus de Surda Valle,' gŵr a ymrestrodd dan faner yr arglwydd Bohemond yn 1096 i fynd i un o ryfeloedd y crwsâd, os coelir tystiolaeth Matthew Paris. Fe all hefyd fod Hywel Swrdwal yn un o ddisgynyddion Syr Hugh Swrdwal y dywedir iddo dderbyn maenor Aberyscir yn rhodd am ei wasanaeth i Bernard Newmarch pan orchfygodd hwnnw Frycheiniog (Theophilus Jones, History of the County of Brecknock, 3ydd arg., i, 61). Sut bynnag am hynny, dywedir i Hywel Swrdwal dreulio'r rhan fwyaf o'i oes yng Nghydewain, Sir Drefaldwyn, iddo fod yn feili'r Drenewydd rhwng 1454 a 1456, ac iddo ysgrifennu hanes Cymru yn Lladin, heblaw barddoni. Yn ôl R. Fenton, yr oedd Hywel yn aelod o'r comisiwn a benodwyd gan Edward IV yn 1460 ' to enquire touching the Progenie and Descent of the honourable Name and Family of the Herberts.' Awgryma hyn ei fod ar delerau da â'r boneddigion y gwyddom iddo ganu cywyddau i rai ohonynt. Canodd gywydd marwnad ar ôl Syr Watcyn Fychan, Brodorddyn (Bredwardine), ac awdl foliant i William, arglwydd Herbert. Ar ddiwedd yr awdl honno yn un o'r llawysgrifau ceir ' Howel owrdwal ai cant 1450.' Os yw'r dyddiad hwnnw'n iawn, y mae'r dyddiadau eraill yn cytuno ag ef, ac yr oedd y Dr. John Davies yn agos ati wrth farnu iddo flodeuo rhwng 1430 a 1460. Dywedir yn Y Brython, iii, 137, ar sail llawysgrif a geir yn yr Amgueddfa Brydeinig, mai yn Llanuwchllyn y claddwyd ef. Cyhoeddwyd cynnyrch barddonol Hywel Swrdwal gan ' The Bangor Welsh MSS. Society.'
Atega'r cynnyrch hwnnw'r traddodiad fod Hywel Swrdwal yn ddyn dysgedig ac nid yw'n syn felly fod ei fab Ieuan wedi mynd i Rydychen. Yr oedd Ieuan ap Hywel Swrdwal yntau'n fardd, a chyn ei farw cynnar yn Rhydychen yr oedd wedi cynnal ymryson â Llawdden. Ymddengys fod Llawdden yn berson ym Machynlleth ar y pryd, ac efallai mai'r ymryson hon a roes fod i'r traddodiad fod Hywel Swrdwal wedi bod yn byw ym Machynlleth am gyfnod, er y geill y traddodiad fod yn ddigon gwir. Dylid nodi fod peth amheuaeth ynglŷn a pha gywyddau y dylid eu priodoli i'r tad a pha rai y dylid eu priodoli i'r mab. Cadwyd cerdd a ganodd Ieuan ' I Dduw ac i Fair Wyry ' yn Saesneg 'ar fesur a chynghanedd Kymraeg.'
Dyddiad cyhoeddi: 1953
Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/
Mae'r Bywgraffiadur Cymreig yn cael ei ddarparu gan Lyfrgell Genedlaethol Cymru a Chanolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd Prifysgol Cymru. Mae ar gael am ddim ac nid yw'n derbyn cymorth grant. Byddai cyfraniad ariannol yn ein helpu i gynnal a gwella'r wefan er mwyn i ni fedru parhau i gydnabod Cymry sydd wedi gwneud cyfraniad nodedig i fywyd yng Nghymru a thu hwnt.
Ewch i'n tudalen codi arian am ragor o wybodaeth.