Fe wnaethoch chi chwilio am Sir William Williams, 1st Baronet, of Gray
Ganwyd yn Llanwenog 10 Chwefror 1818. Yr oedd yn aelod gyda Bedyddwyr Aberduar (D. Jones, Hanes Bed. Deheubarth, 336) ac aeth i athrofa'r Fenni yn 1835 (Rufus Williams, Hanes Athrofeydd y Bedyddwyr, 35) ac oddi yno i Bontypŵl yn Awst 1836 (Hanes Athrofeydd y Bedyddwyr 65 - ei enw ef yw'r cyntaf ar restr myfyrwyr y coleg newydd), lle'r arhosodd am 18 mis. Urddwyd ef yn 1838 yng Nghastell Nedd, a gweithiodd yn dda yno, gan sefydlu achosion yn Aberdylais, Glyn Nedd, a Phontardawe; cychwynnodd Gymdeithas Gymreigyddol yng Nghastell Nedd. Ond daeth ymrafaelion i mewn i'w eglwys, ac amheuid ei ddiwinyddiaeth yntau (D. R. Phillips, Hist. of the Vale of Neath, 155), felly symudodd i ofalaeth Trosnant, Pontypŵl, yn 1841. Ystormus fu ei yrfa yno (Bradney, Monmouthshire, I, ii, 455; Y Bedyddiwr, Ionawr 1854; Yr Haul, 1854, 64), ac yn 1853 troes at Eglwys Loegr, ac aeth i Goleg Llanbedr pont Steffan. Urddwyd ef yn ddiacon, 23 Medi 1855, yn Llandaf (Haul, 1855, 363), ac yn offeiriad 21 Medi 1856 (Haul, 1856, 323), a thrwyddedwyd ef i guradiaeth Llangatwg Nedd. Yn 1858, cafodd guradiaeth barhaol Llangathen; dengys nodyn ganddo yn rhestr y plwyf (Transactions of the Carmarthenshire Antiquarian Society and Field Club, vii, 36) iddo weithio'n egnïol yno, gan godi ysgoldy a ficerdy, ailgodi capel adfail, atgyweirio'r eglwys, a chwanegu at nifer y cymunwyr. Yn 1871 (Haul, 1871, 278) cafodd ficeriaeth Llangamarch; bu farw yno 31 Ionawr 1876. Ar hyd ei yrfa, bu'n sgrifennwr diwyd (ond di-drefn a difeirniadaeth) ar hanes a hynafiaethau a ieitheg. Yn Fedyddiwr, sgrifennodd lawer i Seren Gomer; yn Eglwyswr, hyd yn oed pan yng Ngholeg Llanbedr pont Steffan, cyfrannodd yn helaeth i'r Haul - gellir nodi ei ysgrifau ar hynafiaethau (1854-5), ar gyfieithwyr y Beibl (1856), a'r gyfres ' Llyfrgell Llwyd o Langathen ' (1858-9); byddai hefyd yn dadlau yn erbyn Ymneilltuaeth. Cyhoeddodd yn 1859 gyfrol, Siluriana , ar hanes Gwent a Morgannwg, cynnyrch lloffa lletchwith braidd yn llawysgrifau William Davies o'r Cringell (gweler D. R. Phillips yn Journal of the Welsh Bibliographical Society, ii, 29-33), ac yn 1860 draethawd eisteddfodol, Hanes Llanbedr a'r Gymmydogaeth; dywed Bradney iddo hefyd gyhoeddi llyfr ar yr Hen-dŷ-gwyn-ar-Daf.
Dyddiad cyhoeddi: 1953
Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/
Mae'r Bywgraffiadur Cymreig yn cael ei ddarparu gan Lyfrgell Genedlaethol Cymru a Chanolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd Prifysgol Cymru. Mae ar gael am ddim ac nid yw'n derbyn cymorth grant. Byddai cyfraniad ariannol yn ein helpu i gynnal a gwella'r wefan er mwyn i ni fedru parhau i gydnabod Cymry sydd wedi gwneud cyfraniad nodedig i fywyd yng Nghymru a thu hwnt.
Ewch i'n tudalen codi arian am ragor o wybodaeth.