JAMES, JAMES (SPINTHER) (1837 - 1914), un o haneswyr enwad y Bedyddwyr

Ganwyd ym mis Ebrill 1837, yn y Braich-garw, Talybont, Ceredigion, yn ail fab i Humphrey a Catherine Jones - symudodd y teulu i Fwlch-y-dderwen ar odre Pumlumon, pan nad oedd ef ond plentyn; ond gan barhau i fod yn aelodau gyda'r Bedyddwyr yn Nhalybont, lle y bedyddiwyd James James (yn ddiweddarach ar ei fywyd y chwanegodd y 'Spinther') yn 13 oed. Bugail (a gyrrwr gwartheg) oedd ef hyd 1854, pan aeth i Aberdâr i'r pyllau glo.

Yn Aberdâr ymdaflodd i'r bywyd llenyddol effro a gefnogid gan ei weinidog Thomas Price; ond yn Nhalybont, yn ystod egwyl o segurdod yn y gwaith glo, y dechreuodd bregethu.

Aeth i athrofa'r Bedyddwyr yn Hwlffordd yn 1859. Urddwyd ef yn 1861 yn weinidog yn Llanelian-yn-Rhos, a chododd gapelau yn Hen Golwyn a Llanddulas. Priododd Elizabeth Hobson o Landudno. Yn 1865-6 bu'n weinidog yn America; yna, wedi bod am ychydig heb ofalaeth, bu am ychydig fisoedd (yn 1867) yn weinidog yn y Treuddyn a Choedllai; ond yn 1870 sefydlwyd ef yng Nglanwydden, lle y bu am ugain mlynedd. Pregethai'n huawdl (ac areithiai'n wresog ar bynciau politicaidd), ond nid oedd yn ddyn cymeradwy.

Eithr fel llenor a hanesydd fe weithiai'n ddiflino. Sgrifennodd ryw gymaint o brydyddiaeth, a chyhoeddodd gasgliadau o emynau; ond y mae'n llawer mwy adnabyddus fel sgrifennwr ar hanes, yn enwedig hanes ei enwad. Cyfrannodd nifer mawr o ysgrifau a phenodau i lyfrau fel Cymru ' Meudwy Môn ' (Owen Jones), Hanes y Brytaniaid a'r Cymry ' Gweirydd ap Rhys ' (R. J. Pryse), ac Enwogion y Ffydd. Gyda ' Ioan Emlyn ' (John Emlyn Jones), cwplaodd Y Parthsyllydd (1870-5 - gweler hanes y llyfr yn Cardiff Catalogue). Ond diamau mai ei brif hawl i glod yw ei bedair cyfrol Hanes y Bedyddwyr yng Nghymru (1893-1907), gwaith nad yw'n rhy ddymunol ei ysbryd nac yn gymesur ei ymdriniaeth, ond sydd eto'n hynod ddefnyddiol. Cyhoeddodd hefyd yn 1906 lyfr bychan, Y Gwasanaeth a wnaeth y Bedyddwyr i'r Byd, a gafodd gylchrediad mawr.

Bu farw yn ddisymwyth, 5 Tachwedd 1914.

Awdur

• Yr Athro Emeritus Robert Thomas Jenkins, (1881 - 1969)

Ffynonellau

• Seiliwyd gan mwyaf ar ysgrif Thomas Shankland, Y Geninen (Gwyl Dewi), 1915, 9-15
• Llawysgrifau Spinther yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru

Darllen Pellach

• Undeb Bedyddwyr Cymru: James – James Spinther (1837-1914)
• Erthygl Wicipedia: James Spinther James

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 36694582
• Wikidata: Q13129296

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/