JONES, MOSES OWEN (1842-1908), ysgolfeistr, cerddor, a llenor

Ganwyd 31 Hydref 1842 yn Gallt-y-foel, Dinorwig, Sir Gaernarfon, mab Owen ac Ellen Jones. Dechreuodd ei yrfa yn ddisgybl-athro yn Ysgol Frutanaidd Deiniolen. Yn 1861 aeth i Goleg Borough Road, Llundain, am gwrs o addysg. Yn Ionawr 1862 penodwyd ef yn is-athro yn ysgol y Carneddi, Bethesda. Ym Mai 1863 penodwyd ef yn bennaeth ysgol yn Treherbert, Rhondda, Sir Forgannwg, ac yno y treuliodd ei oes. Dechreuodd ddysgu cerddoriaeth gydag Evan Jones, arweinydd canu capel Annibynnol Ebeneser. Yn y coleg yn Llundain daeth i wybod am gyfundrefn y tonic sol-ffa, ac ymroddodd i'w dysgu. Yn 1868 penodwyd ef yn arweinydd canu capel Annibynwyr Carmel, Treherbert, ac i ganu'r offeryn, a chyflawnodd y gwaith tra bu byw. Cyfansoddodd nifer fawr o anthemau, rhanganau, caneuon, ac emyn-donau; ceir amryw o'i donau yn Y Caniedydd Cynulleidfaol. Yr oedd yn un o olygyddion Y Caniedydd Cynulleidfaol, 1895, a hefyd Caniedydd yr Ysgol Sul. Golygodd adran y sol-ffa o Cronicl y Cerddor o dan olygiaeth D. Emlyn Evans. Perfformiodd côr o dan ei arweiniad amryw gyfanweithiau, a llwyddo i ennill gwobrwyon mewn llawer o eisteddfodau. Gelwid hefyd am ei wasanaeth fel beirniad ac arweinydd cymanfaoedd canu.

Yr oedd M. O. Jones yn hanesydd a thraethodwr a lwyddodd droeon yn yr eisteddfodau cenedlaethol. Ei draethawd mwyaf adnabyddus, efallai, yw hwnnw a enillodd yn eisteddfod genedlaethol Llundain yn 1887 ac a gyhoeddwyd yn 1890 gan Gymdeithas yr Eisteddfod Genedlaethol, sef Bywgraffiaeth Cerddorion Cymreig; yr oedd M. O. Jones wedi ysgrifennu ' Hanes Bywgraphyddol a Beirniadol o Gerddorion Cymreig ' ar gyfer eisteddfod a gynhaliwyd yn Aberdâr yn 1885 (gweler NLW MSS 4374-5E ). Ysgrifennodd 'Llyfryddiaeth Cerddoriaeth Gymreig' (hyd 1896)' ar gyfer eisteddfod genedlaethol Caerdydd, 1899 (gweler NLW MS 4384E ). Ar gyfer eisteddfod genedlaethol Caerdydd 1883 ysgrifennodd ' Hanes Eisteddfodau y Ganrif Bresennol ' (NLW MS 4376E ); paratôdd hefyd ' Llawlyfr Hanesyddol o'r Prif Eisteddfodau … hyd 1892 ' ar gyfer eisteddfod Chicago, 1893 (NLW MS 4377E ). Dau draethawd gwerthfawr o'i waith ydyw 'The History of the Development of the Coal Industry in the Rhondda Valleys for the last 50 years,' sef hyd 1895 (NLW MS 4378E ), a 'A History of the Parish of Ystradyfodwg, Glamorgan' (NLW MS 4383E ). Gweler hefyd NLW MS 4371E ('Llen Gwerin Cymru'), NLW MS 4372D ('Y Trioedd Cymreig'), a NLW MS 4373D , sef 'Biographies of Penry Williams (artist), Hugh Hughes (engraver), and Joseph Edwards (sculptor).' Bu farw 27 Gorffennaf 1908

Awduron

• Robert David Griffith, (1877 - 1958)
• Syr William Llewelyn Davies, (1887 - 1952)

Ffynonellau

• Y Cerddor, Gorffennaf 1897, Medi a Tachwedd 1908

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20734002

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/