LEWIS, TITUS (1773 - 1811), gweinidog Bedyddwyr

Ganwyd 21 Chwefror 1773 yng Nghilgeran, mab Lewis Thomas, gweinidog Cilfowyr, a'i fam yn chwaer i D. Evans y Dolau. Dysgodd grydda gyda'i dad. Bedyddiwyd ef ym Mlaenywaun, dechreuodd bregethu yn 1794, ac ordeiniwyd ef yno yn 1798. Gan iddo briodi, 20 Tachwedd 1800, â merch o Gaerfyrddin na hoffai Landudoch, symudodd i Gaerfyrddin yn 1801 i fugeilio'r Porth Tywyll, ond daliodd i weinyddu'r cymun yn Blaenywaun. Yr oedd yn enwog fel amddiffynnydd Calfiniaeth, yn ei bregethu ac yn ei ysgrifeniadau. Yn 1805 cyhoeddodd A Welsh-English Dictionary, Geirlyfr Cymraeg a Saesneg (ail arg., 1815). Yn 1806, gyda chymorth Joseph Harris, cafwyd Y Drysorfa Efangylaidd, ef yn defnyddio'r ffugenwau ' Obadiah ' a ' Gaius,' meddai Thomas Shankland, a Harris ' Adelphos o Abertawe ' - eithr dau rifyn a ymddangosodd. Ei brif waith oedd Hanes … Prydain Fawr, 1810, cyfrol 624 o dudalennau. Cytunodd Titus Lewis, Christmas Evans, a Joseph Harris i gyfieithu yn Gymraeg esboniad Dr. Gill ar y Testament Newydd - Lewis yn olygydd ac i gywiro'r proflenni. Eithr gan iddo farw ar ôl cwplau'r Actau, nid ymddangosodd ychwaneg, prawf mai ef a ddug y baich trymaf. Gweithiau eraill Titus Lewis oedd Holwyddoreg ar holl bynciau crefydd; Esboniad ar y cyffelybiaethau, 1811 (cyfieithiad o waith Keach); Testament Llogell, gyda nodiadau byrion; Llyfr Rhyfeddodau, 1808; Mawl i'r Oen; Pigion o Hymnau, 1810; a phethau eraill. Fe'i gordrethodd ei hun, a bu farw 1 Mai 1811.

Awdur

• Y Parchedig William Joseph Rhys, (1880 - 1967)

Ffynonellau

• Oxford Dictionary of National Biography
• T. R. Roberts, Eminent Welshmen: a short biographical dictionary of Welshmen... from the earliest times to the present (1908)
• Geirlyfr Bywgraffiadol o Enwogion Cymru (1870)
• Enwogion y Ffydd (1880)
• Seren Gomer, 1825, 1857
• Trafodion Cymdeithas Hanes Bedyddwyr Cymru, 1908-9, 1930, 1942
• T. Rees, Hanes eglwysi y Bedyddwyr yn Blaenywaun; Gerazim; Penuel; Cemaes; a Tabernacl, Trewyddel, sir Benfro (Llangollen 1899)
• Y Gwyddoniadur Cymreig (1889–96)
• llyfrau eglwys Blaen-y-waun yn Ll.G. C.
• Dyddiadur a Llawlyfr Undeb Bedyddwyr Cymru a Mynwy, 1937

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 315533856
• Wikidata: Q7810316

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/