LLWYD, HUW ('Huw Llwyd o Gynfal '; 1568? - 1630?), milwr a bardd

Yn byw yn Cynfal Fawr, plwyf Maentwrog, Sir Feirionnydd. Enw ei dad oedd Dafydd Llwyd ap Howel ap Rhys ac yr oedd iddo frawd Owen; gwyddys i Huw ac Owen brynu llawer o dir yn yr ardal. Bu'n brwydro yn Ffrainc a Holand mewn catrawd Gymreig a ymladdai yn erbyn lluoedd Sbaen. Tybir mai ef a adeiladodd y Cynfal presennol; disgrifir y tŷ yn fanwl o ran ei du mewn a'i du allan gan y bardd Huw Machno c. 1630. Merch Hendre Mur (neu Mur Castell), tua dwy filltir o Gynfal, oedd ei wraig.

Canai Huw Llwyd yn y mesurau caeth a rhydd. Gwnaeth ddau gywydd i'r llwynog (eithr priodolir y rhain, weithiau, i Edmwnd Prys). Ei waith gorau, o bosibl, ydyw cywydd i ofyn cwpl o fytheiaid i Thomas Prys, Plas Iolyn; canodd hefyd gywydd i ateb englynion i ofyn dau o fytheiaid o waith Morus Berwyn dros Owen Ellis, Ystumllyn. Dywedir ei fod yn enwog trwy Ogledd Cymru fel heliwr (gweler hefyd gywydd, gan Hugh Salesbury, yn ymbil am genau milgi i Edward Llwyd o Lanelwy dros Hugh Lloyd, sef Huw Llwyd, 6 Hydref 1606). Y mae adran yn Peniarth MS 123 , wedi ei theitlo 'O Hen Physigwriaeth' (ac yn llaw Ellis Wynne, Lasynys), wedi ei thynnu allan o lawysgrif gan Huw Llwyd. Yr oedd iddo beth enwogrwydd fel meddyg, a dywedai traddodiad gwlad ei fod yn 'ddyn hysbys.' Nid oes sicrwydd pa bryd y bu farw, eithr gwyddys ei fod yn byw yng Nghynfal yn 1629 ac iddo oroesi Edmwnd Prys.

Awdur

• Robert (Bob) Owen, (1885 - 1962)

Ffynonellau

• J. H. Davies, Gweithiau Morgan Llwyd o Wynedd (Bangor 1899-1908), ii, tt. xvi-xx, 309-13
• Gwyneddon Manuscript 19 (U.C.N.W.)
• Archifau LlGC: NLW MS 719B (40)
• Archifau LlGC: Llanstephan MS 124: Poetry (250-2)
• Archifau LlGC: Cwrtmawr MS 27E (178)
• Archifau LlGC: Mostyn MS 58 (87), NLW MS 3031B (145), NLW MS 3038B (85, 88, 93, 383), NLW MS 3048D (533, 542)
• Archifau LlGC: Peniarth MS 115: Barddoniaeth William Phyllip (22)
• Archifau LlGC: Peniarth MS 123: The Book of William Wynne of Lasynys

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Huw Llwyd

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q13129200

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/